Azərbaycana Ailə konsepsiyası lazımdır? - Fikirlər haçalanır...

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə dövlət komitəsinin sədri Bahar Muradova jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, Ailə Konsepsiyası üzərində iş gedir: “Çalışacağıq ki, Ailə Konsepsiyası ilin sonuna qədər hazır olsun”.
Azərbaycana Ailə Konsepsiyası lazımdırmı?
Məsələyə münasibət bildirən ekspertlər arasında buna yanaşma birmənalı deyil. Bəziləri hesab edir ki, Dövlət Komitəsi var, ayrıca Ailə Məcəlləsi mövcuddur, QHT-lər fəaliyyət göstərir, dövlət siyasətində ailə məsələsi kifayət qədər qabardılır, bu istiqamətdə kifayət qədər işlər görülür, bu baxımdan belə bir konsepsiyaya ehtiyac yoxdur. Bəzi ekspertlərin fikrincə, Ailə Konsepsiyası qəbul olunduqdan sonra onun ailə institutunu xilas etməsi özü şübhəli görsənir. Bəzi ekspertlərə görə, o da digər hüquqi aktlar kimi qəbul olunacaq və sonra da icra olunmadan bir kənarda qalacaq, yenə də cəmiyyətin ümidləri boşa çıxacaq.
Təbii ki, bunun əksini düşünənlər də var.
Üzeyir Şəfiyev: “Ailə Konsepsiyası ailə dəyərlərinə qarşı təhdidlərin...”
Sosiologiya üzrə fəlsəfə doktoru, sosioloq Üzeyir Şəfiyev "Bakı-Xəbər"ə bildirdi ki, əlbəttə, ailə Azərbaycan cəmiyyəti, dövləti üçün ən prioritet bir məsələdir. “Bu günlərdə də gördük ki, Prezident İlham Əliyev Ağdamda keçirdiyi görüşdə xüsusi vurğuladı ki, bu qələbəni biz məhz ailənin və məktəbin yetişdirdiyi, tərbiyə etdiyi uşaqların, gənclərin sayəsində əldə etdik. Bu təsadüfi bir yanaşma deyildi. Bu o deməkdir ki, bəli, bu gün sosiallaşma institutu kimi ailə institutu alternativsizdir. Yəni onu heç bir sosiallaşma institutu əvəz edə bilməz. Ona görə də biz Azərbaycan cəmiyyəti olaraq ailə dəyərlərini qorumalıyıq, onu sosial varisliklə gələcək nəsillərə çatdırmalıyıq. Ümumiyyətlə, bu gün Azərbaycan ailəsi müxtəlif Qərb mənşəli güc mərkəzləri tərəfindən təhdidlər qarşısındadır, Azərbaycan ailə dəyərlərini müxtəlif layihələr çərçivəsində, saytlar və televiziya verilişləri sayəsində deqradasiyaya uğratmağa çalışırlar. Biz görürük ki, klassik ailə dəyərlərinə həmlələr var. Sanki aqressiv feminist dalğanın təsiri ilə gender bərabərliyi, qadın hüquqları adı altında qadınlar kişilərə qarşı qoyulur, ailə münaqişələri yaradılır. Bunun nəticəsində də boşanmalar statistika olaraq 50 faizə yaxındı. Eyni zamanda nəzərə alsaq ki, sosial şəbəkələr, sosial media, süni intellekt vasitəsilə də ailə institutu təhdid oluna bilir. Bu potensial var da. Təsadüfi deyil ki, prezident 2018-ci ildə uşaqların zərərli informasiyalardan qorunması ilə bağlı qanun imzaladı, telekommunikasiya haqqında qanuna dəyişiklik olundu. Eyni zamanda Cinayət Məcəlləsinə 148.1-ci maddə əlavə olundu. Bu, sosial şəbəkələr siqmenti ilə bağlıdır. Həmçinin bilməliyik ki, bu gün sosiallaşma institutu kimi ailənin qorunması sosial şəbəkə vahidlərinin sağlamlığından asılıdır. Çünki bu gün "Zet" nəsli və böyüməkdə olan "Alfa" nəsli birbaşa sosial şəbəkələrin təsiri altındadır”.
Ü.Şəfiyevin sözlərinə görə, şübhəsiz ki, sosial şəbəkələrə, sosial mediaya süzgəc mexanizmi tətbiq edilməsə vəziyyət daha da pisləşə bilər. Ekspert qeyd etdi ki, sarı informasiyalar, hüquqa zidd və əxlaqa zidd informasiyalar, paylaşımlar özünə sosial mediada yer alır, bu da şübhəsiz, psixologiyası bərkiməmiş uşaq və yeniyetmələrə təsir göstərir. “Eyni zamanda kütləvi informasiya vasitələrində, sosial mediada, hətta televiziya proqramlarında. çox təəssüf olsun ki, məşhur imzalar boşanmaları təbliğ edirlər. Bunun qarşısını almaq lazımdır.
Ona görə də Ailə Konsepsiyasına ehtiyac var. Çünki bu Ailə Konsepsiyası yeni çağırışlar, yeni təhdidlər fonunda xüsusilə aktuallıq kəsb edir. Bir tərəfdən sosial media, sosial şəbəkələr, internetin yan təsirlərindən ailəni qorumaq, ailənin digər məzmun və strukturunda baş verən dəyişikliklərə görə, eyni zamanda bu gün Azərbaycan ailəsində baş verən həyat deqradasiyaları bunu zəruri edir. Yaxşı olar ki, belə bir konsepsiya olsun, ancaq ondan əvvəl sosial şəbəkə fəaliyyətini tənzimləyən ayrıca qanunun qəbul olunmasına nail olmalıyıq. Çünki sosial şəbəkələrdə ailə dəyərləri tapdalanır və boşanmış qadınların televiziyalarda, verilişlərdə təmtəraqlı həyatı təqdim olunur. Bütün bunlar hamısı ailə dəyərlərini korşaldır.
Ailə Konsepsiyası ailə dəyərlərinə qarşı təhdidlərin qarşısını almağa kömək edə bilər. Bu substantiv, real addımlara ehtiyac var. Ailə institutunun möhkəmlənməsi və ailə dəyərlərinin qorunması üçün mexanizmlər düşünülməlidir. Bu baxımdan konsepsiya olmalıdır”-deyə Ü.Şəfiyev qeyd etdi.
Lalə Mehralı: “Bir şərtlə ki, o konsepsiya...”
Sağlam Cəmiyyət Hərəkatının eksperti Lalə Mehralı da "Bakı-Xəbər"ə bildirdi ki, ailəni təhdidlərdən qorumaq üçün ciddi tədbirlər görülməlidir. “Haqqında danışdıqları konsepsiya ideya baxımından həyata keçəcəksə ailənin, cəmiyyətin rıfahı üçün faydalı olar. Bir şərtlə ki, o konsepsiya kitablarda, dəyirmi masalarda, sənədlərdə, kağızlarda, qovluqlarda qalmasın, həyata keçirilsin. Bu konsepsiyanın həyata keçirilməsi məsələsində Mənəvi Dəyərlərin Təbliği Fondu ilə əməkdaşlıq da yaxşı effekt verə bilər. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda ailə ənənələrinin itirilməsi, ailə institutunun dağılması istiqamətində ciddi deformasiyaya olduğuna görə bu cür addımlar atmağa, təşəbbüslər irəli sürməyə məcburdurlar ki, o özülü xilas edə bilsinlər. Çünki bu gedişlə nə ailə institutu deyilən bir nəsnə qalacaq, nə də milli-mənəvi sərvət deyə bir şey, mənəviyyat. Ümumilikdə ailə adında bir quruluş yoxa çıxacaq. Vətəndaş nikahlarının bu qədər təbliğ edilməsi, bu qədər nikahdankənar uşaqların doğulması, nikahların azalması, boşanmaların çoxalması, bunlar artıq çoxdan siqnal verir ki, məhvə doğru gedirik.
Ümid edirəm ki, bu konsepsiya o məhvin qabağını alacaq, bərpaedici rol oynayacaq. Çünki belə davam edə bilməz, belə çox duruş gətirə bilməyəcəyik. Bugünkü Azərbaycan cəmiyyəti ona görə müqavimət göstərə bilir ki, mühafizəkar ailələrimiz çoxdur. O institut da laxlayır, amma onların sayəsində yıxılmır. Onlar da çox duruş gətirə bilməyəcək, hardasa müqavimətləri bitəcək. Buna qədər bu cür layihə hazırlanmalı və həyata keçirilməlidir. Bu məhvin qarşısını başqa cür almaq mümkün deyil”.
L.Mehralı qeyd etdi ki, ailə məsələsi ilə məşğul olduqlarını elan edən QHT-lərin bu sahədə iş görməsi, fəaliyyəti gülüncdür: “ QHT-lər elə ciddi bir iş görmürlər. Bugünə qədər görməmişəm ki, hər hansı bir QHT bununla bağlı sanballı bir iş ortaya qoysun. Qrant almağa gələndə hamısı cərgəyə düzülür, hamısı o stolun başına yığışırlar, amma məsələ işə keçəndə tutarlı, effektiv bir həll yolu ortaya çıxarıb həyata keçirən bir QHT görmədim. İllərdir ki biz bunu görmədik”.
Əhməd Rəhmanov: “Bu konsepsiyanın icra mexanizmi olmayacaqsa...”
Müstəqil Hənkarlar Birliyinin həmtəsisçi, sosioloq Əhməd Rəhmanov da hesab edir ki, belə bir konsepsiyanın qəbul edilməsinə ehtiyac var: “Ailə Konsepsiyasına ciddi ehtiyac var. Bu gün Azərbaycanda ailə institutu çox bərbad bir vəziyyətdədir. Buna görə də elə bir qanunvericilik, elə bir baza olmalıdır ki, ailə dəyərlərini qoruya bilsin. Yəni insanlar ailə dəyərlərini təkcə məhkəmə hüquq çərçivəsində yox, eləcə də bir vətəndaş hüququ kimi qoruya bilsin”.
Mövcud qanunvericilik bazası var, Ailə Məcəlləsi var və sair. Bu qədər hüquqi akt ailə institutunu qoruya bilmir, sizcə Ailə Konsepsiyası bu işin öhdəsindən gəlməyə yetərli ola bilərmi?
Ə.Rəhmanov təəssüflə qeyd etdi ki, bu gün Azərbaycanda qanunların 80 faizi ancaq sənəd üzərindədir, icra mexanizmi yoxdur: “Qəbul ediləcəyi deyilən bu konsepsiya bir hüquqi sənəd kimi çox yaxşıdır. Amma bunun icra mexanizminin olub-olmaması ikinci məsələdir. Əgər bu konsepsiyanın icra mexanizmi olmayacaqsa, bu heç kimə lazım olmayan bir sənəd olub bir kənarda qalacaq. Yox, əgər bunun icra mexanizmi də hazırlanacaqsa onda ayrı məsələdir. İstənilən məsələyə iki tərəfdən baxmaq lazımdır.
Biri var, biz istənilən sənədə nəzəriyyə kimi baxaq, biri də var real həyata keçən bir sənəd kimi yanaşaq. Bunun üçün də işlək mexanizm lazımdır. O işlək, praktik bir sənəd olacaqsa və onun icra mexanizmi də hazırlanacaqsa onda o çox gözəl bir iş olardı”.
İradə SARIYEVA