Cümə axşamı günü, 10 iyul 2025
     

Azərbaycanda aktiv iqtisadi fəaliyyət dövrü artır - yeni elmi-kütləvi yanaşmalara ehtiyac var...

Image

İnkişafı dinamik xarakter alan ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda orta ömür müddətinin artımı müşahidə olunur. Bu hal öz növbəsində  insanın aktiv iqtisadi fəaliyyəti dövrünün də yüksəlməsinə gətirib çıxarır. 

Belə bir iş karyerası əmək bazarında daimi dəyişikliklər, tanış peşələrin itməsi və yenilərinin meydana çıxması kontekstində yalnız əsas təhsil üzərində qurula bilməz. Son onilliklərin aktual tendensiyasına çevrilən ömürboyu təhsil insanların intellektini, strukturlaşdırılmış təfəkkürünü, uyğunlaşma və özünü təşkil etmək bacarığını inkişaf etdirmək, tanışlıq dairəsini, dünya haqqında imkan və ideyaları genişləndirməklə, onların rəqabət qabiliyyətini artırır. Amma bütün bunların elmi-kütləvi proqramların hazırlanması ilə həyata keçirilməsi də artıq zəruri şərtə çevrilir.

Qeyri-formal təhsilə diqqət artırılır 

Artıq Azərbaycanda da məsələyə məhz qeyd olunan prizmadan yanaşılması zəruridir. Dünyada bu təcrübədən, davamlı təhsil faktorundan geniş istifadə olunur. Məsələn, Yeni Zelandiya və Finlandiya kimi inkişaf etmiş ölkələrdə yaşlı əhalinin (16-65 yaş) qeyri-formal təhsildə iştirakı müvafiq olaraq 67% və 65% təşkil edir. Azərbaycanda bu göstərici göstəriləndən demək olar ki, üç dəfə azdır.

Ümumiyyətlə, dünyada ömür boyu təhsilin inkişafının əsas tendensiyaları bunlardır: 1) formal və qeyri-formal təhsilin inteqrasiyası. Qeyri-formal təhsilin nəticələrinin tanınması vətəndaşlara akademik kreditlər toplamaqla formal təhsilə çıxış əldə etmək imkanı verir; 2) qeyri-rəsmi şəkildə əldə edilmiş texniki bacarıqlara tələbləri artıran yeni texnologiyalar. Yeni texnologiyaların istifadəsindən asılı olan sektorlarda formal təlim texnoloji dəyişikliklərə və qabaqcıl bacarıqlara olan ehtiyaca uyğun gəlməyə bilər. Müvafiq olaraq, qeyri-formal təhsilin aktuallığı bu fonda artır; 3) qeyri-formal təhsilin nəticələrini tanımaqla əmək bazarına inteqrasiya imkanlarının təmin edilməsi.  Bütün bunlar

Azərbaycan elminin kadr potensialının gücləndirilməsi baxımından da çox mühümdür. Bu gün gənc tədqiqatçıların, elm təşkilatçılarının və "elmi sahibkarların" elmə axınını təmin etmək üçün son onilliklərdə bir çox xarici dövlətlər müasir dövrün tələb etdiyi mütəxəssislərin hazırlanması üçün çevik sistemin yaradılmasına, istedadlı kadrların motivasiyasının gücləndirilməsinə yönəlmiş fəal dövlət siyasəti həyata keçirirlər. Gənclərin elmlə peşəkarlıqla məşğul olmasına, elmi və elmi-texnoloji fəaliyyət sahələrində işçilərin davamlı peşə və şəxsi yüksəlişinə informasiya, təşkilati, metodiki və maliyyə dəstəyi verən müxtəlif ixtisaslaşdırılmış institutlar və fondlar yaratmaq da buna xidmət edir. Azərbaycanda da bu istiqmətdə müvafiq addımlar atılır. Ölkəmizdə son illərdə arzuolunan və gənc alimlərə ünvanlı dəstək sistemi yaradılıb ki, bu da təbii ki, öz bəhrəsini verir. Azərbaycan elminə, xüsusən elmin inkişafının zəruri sahələrinə gənc kadrların müəyyən axını qeydə alnır. Bununla belə, yerli elmin kadr potensialının gücləndirilməsi probleminin həllini əhəmiyyətli dərəcədə irəliləmək hələlik mümkün olmayıb. Ekspertlər hesab edirlər ki, mövcud vəziyyətin əsas səbəblərindən biri həm də davamlı təhsil məsəsləsindən qaynaqlanır.  Bu məsələnin effektiv çözümü peşə hazırlığına daha çox diqqət olunmasıdır. Azərbaycanda tələb olunan peşə və bacarıqlar üzrə kadrların hazırlanmasına daha çox ehtoyac var və bunun üçün onlayn təlim platformalarından da geniş istifadə olunamlıdır. Qeyri-formal təhsilin ömürboyu təhsilin tərkib hissəsi kimi inkişafı üçün belə təhsilin nəticələrinə əsasən təqdim edilən sənədlərin işəgötürənlər tərəfindən sertifikatlaşdırılması və tanınması sisteminin qanunvericilikdə tanınması vacibdir.

Elmin kütləviləşdirilməsi prioritetdir 

Qlobal siyasətdə elmin prioriteti ÜDM-in artım tempi ilə müqayisədə onun maliyyələşdirilməsinin sürətli artımı ilə sübut olunur. Azərbaycanda da bu sahəyə dövlət sahəsində diqqət artır. Eqyni zamanda savadlı kadrların hazırlanması da burada prioritetdir.

Ali təhsilin əsas tendensiyaları kütləviləşmə, universitetlər və biznes arasında dövlətlə qarşılıqlı əlaqə, yəni üçlü sistem qurmaq, rəqəmsallaşma, beynəlmiləlləşmə, akademik mükəmməlliyə nail olmaq təşəbbüsləri, universitetlərin təhsil xidmətlərinin keyfiyyətinə və elmi tədqiqatlarına tələblərin artırılması, cəmiyyətə xidmətə diqqət, korporativ idarəetmənin inkişafıdır. Kütləviləşmə insanların ali təhsilin təmin edə biləcəyi davamlılıq və rifah arzusu ilə idarə olunur. Kollec dərəcəsi olan tam ştatlı işçilər orta təhsilli işçilərdən orta hesabla təxminən 50% daha çox qazanırlar. Ali təhsil 25-34 yaşlı gənclər arasında ən çox yayılmış səviyyədir və tezliklə ən geniş yayılmış səviyyəyə çevriləcək. Elmdə kütləviləşdirməyə dünya təcrübəsində təhsil haqlarının maliyyələşdirilməsinin müxtəlif mexanizmlərinin mövcudluğu kömək edir: tam qrant maliyyələşdirilməsi (Şimali və Şərqi Avropa, Şimali Afrika və Mərkəzi Asiya); qismən qrantlar (Fransa, İspaniya, İtaliya, Portuqaliya); tələbə krediti sistemi (Kolumbiya, Avstraliya, Kanada, ABŞ, İngiltərə və Yaponiya); qarışıq tip (əksər postsovet ölkələrində). Azərbaycan da bu tendensiyadadır. Tələbələrin sayı artır və ali təhsil sisteminə demoqrafik təzyiq yaradır. Bu baxımdan, bu konsepsiya dövlət büdcəsinin yükünün azaldılması üzrə mövcud mexanizmlərlə yanaşı, qrantların diferensiallaşdırılmasını, güzəştli kreditləşməni, kütləviləşmə risklərini minimuma endirəcək vahid həmrəy təhsil sisteminin tətbiqini nəzərdə tutur. Yuxarıda qeyd olunan üçlü sistem modeli innovasiyaları stimullaşdıran, yeni iş yerlərinin yaradılmasını və qlobal iqtisadiyyatda rəqabət qabiliyyətini artıran universitetlər, biznes və hökumət arasında qarşılıqlı əlaqə sistemidir. Tədqiqatlara dövlət tərəfindən maliyyə dəstəyi, vergi güzəştləri və innovasiya siyasətinin birgə işlənib hazırlanmasına əsaslanan bu model texnoloji tərəqqidə və innovasiyaların kommersiyalaşdırılmasında Finlandiya, Almaniya, Cənubi Koreya, Sinqapur, Çin və digərlərinin uğurlarının əsas amilə çevrilib. Azərbaycan üçlü sistem modelini inkişaf etdirmək üçün bu konsepsiya biznesin və işəgötürənlərin təhsil proqramlarının hazırlanmasına cəlb edilməsini, təhsil və tədqiqatın inteqrasiyasını, universitetlərdə texnoparkların və mühəndislik mərkəzlərinin yaradılmasını və bu prosesdə iştirak edən biznes subyektləri üçün vergi güzəştlərini nəzərdə tutur.Ali təhsilin rəqəmsallaşması aşağıdakılarla müşayiət olunur: virtual universitetlərin yaranması (Cənubi Koreya - Hava və Qiyabi Lisey; Ewha Qadın Universiteti, Hanyang Kiber Universiteti və Beynəlxalq Kiber Universitet); tədrisin keyfiyyətini, inzibati prosesləri, o cümlədən onlayn kurs idarəetmə sistemlərini, virtual sinif otaqlarını və elektron kitabları yaxşılaşdırmaq üçün rəqəmsal platformaların tətbiqi; öyrənməni fərdiləşdirmək və tələbələrə fərdi dəstək göstərmək üçün süni intellektdən istifadə; onlayn və qarışıq öyrənməyə keçid, oyunlaşdırma və interaktivlikdən istifadəni artırmaq. Bütün bunlar elmi proqramların hazırlanması ilə həyata keçirilir və ölkəyə böyük perspektivklər vəd edir.

Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

10.07.2025 / 11:45
Keçmiş prezident yenidən həbsxanaya atıldı

10.07.2025 / 11:43
Baş prokuror Zaqatalada vətəndaşları qəbul edəcək

10.07.2025 / 11:25
Azərbaycanda rus bölmələri bağlanmayacaq - nazir açıqladı

10.07.2025 / 11:12
Rusiya şirkətindən QƏRAR - Tehrana bütün reyslər ləğv edildi

10.07.2025 / 11:05
"Bu prosesin məqsədi müəllimləri işdən çıxarmaq deyil"- Emin Əmrullayev

10.07.2025 / 11:00
Bir gündə 13 kiloqramdan çox narkotik vasitə aşkarlanıb - polis

10.07.2025 / 10:44
“Mədəni İrs Beynəlxalq Ustad Məktəbinin yaradılması və kursların keçirilməsi” layihəsi çərçivəsində görüş keçirilib

10.07.2025 / 10:28
Bazar günü 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək

10.07.2025 / 10:20
Azərbaycan və Çin dəmiryolları arasında mühüm razılaşma

10.07.2025 / 10:16
İsveçdə qalmaqal - nazir qohumuna görə təzyiq altındadır

10.07.2025 / 10:10
“815” Çağrı Mərkəzinə 70 mindən çox zəng daxil olub

10.07.2025 / 10:05
Beynəlxalq səyyahlar Füzuliyə gəliblər

10.07.2025 / 10:02
Ağdərə sakini mal-qara otararkən minaya düşüb - BİRGƏ MƏLUMAT

10.07.2025 / 09:43
Bu gün Naxçıvanın bəzi ərazilərində içməli su olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

10.07.2025 / 09:34
Əbu-Dabidə Prezident İlham Əliyevin Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanla görüşü başlayıb - YENİLƏNƏCƏK

10.07.2025 / 09:28
Hər il dünyada 12 milyon qız uşağı erkən evliliyə məcbur edilir - BMT həyəcan təbili çalır..

10.07.2025 / 09:18
“Sabah” bu gün Sloveniya klubuna qarşı meydana çıxır

10.07.2025 / 09:12
Ərdoğan Burhanettin Duranı yeni vəzifəyə təyin edib

10.07.2025 / 09:02
15 ölkədən olan səyyahların Qarabağ və Şərqi Zəngəzura səfəri başlayıb

10.07.2025 / 08:40
Azərbaycana dəvə əti nə üçün idxal olunur?

10.07.2025 / 00:18
Rusiya Azərbaycandan iki şirkətin süd məhsullarının idxalına qadağa qoydu

09.07.2025 / 23:23
Prezident İlham Əliyev Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyana xatirə hədiyyəsi təqdim edib

09.07.2025 / 21:11
Rusiya narahatdır - İranın zənginləşmiş uran qalıqları ABŞ-ın əlinə düşə bilər...

09.07.2025 / 20:54
Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı yeni proseslərə start verilir

09.07.2025 / 20:39
Tramp Ukraynaya hərbi yardımı tam bərpa etdi - bunu yeni siyasi oyun sayanlar da var...

09.07.2025 / 20:25
Trampın yeni qərarı dolların kursunu dəyişdi, manata da təsir ehtimalları var…

09.07.2025 / 20:11
Xəzər dənizinə yeni güclü oyunçu gəlir - Azərbaycan prosesə qəti dəstək verir...

09.07.2025 / 19:54
Tramp Qəzzada sülh yaratdı ki, Nobel mükafatına təqdim olunur?

09.07.2025 / 19:39
Paşinyan Qərblə razılaşıb - ölkədə müxalifət qalmayacaq...

09.07.2025 / 19:25
Xarici media qurumları ilə bağlı Azərbaycanda mühüm qanun proseduru başlayır...

09.07.2025 / 19:10
Trampın 14 dövlətə "xoşbəxtlik məktubları" dünyanı bədbəxt edə bilər....

09.07.2025 / 18:51
Tramp-Rubio görüşündə Qarabağ sülh müzakirəsi - ABŞ-da inanılmaz nikbinlik var...

09.07.2025 / 18:36
Dünya Kilsə Şurasının Paşinyana qarşı erməni kilsəsi ilə "xristian həmrəyliyi"...

09.07.2025 / 18:23
Azərbaycan və BƏƏ arasında Hərtərəfli İqtisadi Tərəfdaşlıq Sazişi imzalandı

09.07.2025 / 18:19
Azərbaycanın xaricdəki səfirləri Xankəndidə

09.07.2025 / 18:16
PKK-çıların tərksilah olunması prosesi başladı – ilk olaraq Süleymaniyyədə...

09.07.2025 / 18:07
Milli mətbuatın 150 illik sərəncamı ölkə boyu necə icra olunur...

09.07.2025 / 18:05
Prezident İlham Əliyevin Əbu-Dabidə BƏƏ Prezidenti ilə görüşü olub - FOTO

09.07.2025 / 17:53
Hindistan erməni "soyqırımını" tanısa, Azərbaycandan xəbərdarlıq ala bilər...

09.07.2025 / 17:39
Sanballı sənətkarlar yüngül şou ifaçılarla eyni teleproqramlardan imtina edir...

09.07.2025 / 17:26
Naxçıvan Konstitusiyasında islahatlar hüquqi dövlət quruculuğunda önəmli yer tutur...

09.07.2025 / 17:17
Trampın Putini hədələyən səs yazısı ortaya çıxdı - “Moskvanı bombalayaram”

09.07.2025 / 17:03
“İki sahil” 34 yaşını qeyd edir

09.07.2025 / 17:01
Formula 1 2026-cı il təqvimində dəyişiklik edib

09.07.2025 / 16:58
QDF-in təşəbbüsü ilə növbəti “Qarabağ Gecəsi” xeyriyyə konserti keçirilib

09.07.2025 / 16:45
Əhliman Əmiraslanovun təşəbbüsü ilə Sabirabadda hüquqi yardım göstərildi - FOTO

09.07.2025 / 16:37
Avropa NATO-Rusiya müharibəsinə hazırlaşır – qitənin ən böyük limanında hərbi gəmilər üçün yer ayrılır...

09.07.2025 / 16:19
Makron bu dəfə də Britaniyada arvadından “şillə yedi”...

09.07.2025 / 15:53
"Moskva “Sputnik Azərbaycan” rəhbərlərinin həbsi işi üzrə Bakı ilə təmasları davam etdirir" – Rusiya XİN

09.07.2025 / 15:16
Zaxarova rusiyalıların Ermənistana girişinin qadağan edilməsinə münasibət bildirdi

09.07.2025 / 14:55
Prezident İlham Əliyev Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfər edib - FOTO

09.07.2025 / 14:43
Sumqayıtda quldurluq edən şəxs saxlandı

09.07.2025 / 14:23
Azərbaycan XİN İranın İrəvandakı səfirinə sərt cavab verdi...

09.07.2025 / 14:09
84 min dollar vəsaiti ölkədən çıxaran şirkətə 17 min dollara yaxın cərimə kəsildi...

09.07.2025 / 13:54
Bu il 6 minə yaxın keçmiş məcburi köçkün bu kəndlərə qayıdacaq...

09.07.2025 / 13:45
Prezident İlham Əliyevin Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyan ilə görüşü olacaq

09.07.2025 / 13:36
Qəzzada hərbi əməliyyatlar bərpa olunmayacaq - Tramp HƏMAS-a söz verdi

09.07.2025 / 13:23
DİN avtobus dayanacaqlarını zəbt edən sürücülərə xəbərdarlıq etdi

09.07.2025 / 13:11
Türkiyənin turizm mərkəzi : “Akdeniz’in İncisi” Mersin...

09.07.2025 / 13:10
Завтра может быть сенсация! Встреча И.Алиева и Н.Пашиняна - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

09.07.2025 / 12:57
Azərbaycanda xərçəng xəstələrinin sayı artıb

09.07.2025 / 12:46
Duyğulara sənətlə toxunuş”: Gəncədə kimsəsiz uşaqlara art-terapiya dəstəyi

09.07.2025 / 12:43
Tramp Putinə “kiçik bir sürpriz” hazırlayır – çox məyus oldum...

09.07.2025 / 12:17
Sabah Əbu-Dabidə Prezident Əliyevlə Paşinyan arasında görüş keçiriləcək...

09.07.2025 / 12:09
Azərbaycan ECO-da birləşdirici regional güc mərkəzinə çevrilir

09.07.2025 / 12:00
"PKK mövcudluğunu bitirib" - Abdullah Öcalan çağırış etdi!

09.07.2025 / 11:35
Hakan Fidan və Yaşar Gülər Pakistanda - bu mühüm məsələlər müzakirə olunacaq

09.07.2025 / 11:28
Ermənistanda poliqonda partlayış olub - TƏCİLİ

09.07.2025 / 11:25
Baş nazir idi, indi bankda məsləhətçi işləyəcək...

09.07.2025 / 11:20
Gənclər üçün “Ekoloji Texnologiyalar və Sosial Sahibkarlıq” düşərgəsi keçiriləcək

09.07.2025 / 11:12
Şəmkirdə "KİA" aşıb, ölən və xəsarət alanlar var

09.07.2025 / 11:05
Yol polisi skuter, moped və velosiped sürücülərinə çağırış etdi

09.07.2025 / 11:03
ABŞ-dan bizimlə bağlı mühüm bəyanat - CANLI

09.07.2025 / 11:02
Diplomatik xidmət orqanlarının rəhbərləri Xankəndiyə gediblər

09.07.2025 / 10:38
BAMF-ın baş ofisində növbəti təlim keçirilib

09.07.2025 / 10:34
Axtarışda olan 90 nəfər saxlanılıb - polisdən AÇIQLAMA

09.07.2025 / 10:22
Dünya bazarında neftimiz bahalaşdı - 75 dolları ötüb...

09.07.2025 / 10:18
İsrail Suriyada 11-ci hərbi bazasını qurub

09.07.2025 / 10:12
Qarabağa getmək istəyənlər, bu xəbəri mütləq oxuyun!

09.07.2025 / 10:08
28 azərbaycanlı Almaniyadan geri qəbul edildi - Dövlət Xidməti

09.07.2025 / 10:04
Yevlaxda itkin düşən kişinin meyiti kanaldan tapıldı

Naxçıvan Konstitusiyasında islahatlar hüquqi dövlət quruculuğunda önəmli yer tutur...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910