Məhərrəm Zülfüqarlı: “Doktorantura bir pilləli olmalıdır...”
Bütün dünyada elmin gənclər arasında populyarlaşması və gənclərin elmə cəlb edilməsi üçün həm ali məktəblərə, həm də magistratura və doktorantura pillələrinə qəbul qaydalarını sadələşdirirlər. Bizdən fərqli olaraq, dünya bu məsələni sadələşdirib. Yəni dünyada doktorantura bir pilləli olduğu halda bizdə bu proses iki pilləlidir. Doktoranturaya qəbul qaydalarının bu şəkildə mürəkkəbləşdirilməsi ciddi narazılıqlar doğurur. Mütəxəssislər deyir ki, Azərbaycanda doktorantura iki pilləlidir və bir pilləli qayda ilə əvəz edilməlidir.
Milli Məclisin Elm və təhsil komitəsinin üzvü, millət vəkili Ceyhun Məmmədov bununla bağlı dəyərli təkliflər irəli sürüb: “Get-gedə gənclərin elmə marağı azalır. Bu cox ciddi məsələdir. Yaşlı nəsil dünyasını dəyişir, onların yerinə çox az sayda gənc alim gəlir. Gənclər daha çox özəl sahədə fəaliyyət göstərməyə üstünlük verirlər. Elm sahəsindəki problemlər də gənclərin elmə marağını azaldır”.
Millət vəkili hesab edir ki, Azərbaycanda doktorantura səviyyəsinin iki mərhələdən ibarət olmasına son qoyulmalıdır: “Bütün dünyada doktorantura təhsili bir mərhələdən ibarətdir. Düzgün olanı da budur. Azərbaycanda isə gənclər elmi ad almaq üçün ikipilləli doktorantura səviyyəsi oxumağa məcbur olur. Gənclər bir neçə il çalışıb, çətinliklə doktoranturanın birinci mərhələsini bitirirlər. İkinci mərhələni bitirmək üçün isə yenidən illərlə əziyyət çəkməli olurlar. Bu düzgün deyil. Proseduru nisbətən asanlaşdırmaq lazımdır. İnsanları narahat edən məsələlərdən biri də doktorantura səviyyəsində xarici dildən imtahanın keçirilməsidir. Bu imtahanın olması yaxşıdır. Ancaq bizim hansı sayda alimimiz ingilis dilini yüksək səviyyədə bilir ki, bu imtahandan keçə bilsin? Onların çox az qismi ingilis dilini lazımi səviyədə bilir. Bu da gənclərin bu sahəyə yönəlməsinə böyük maneəçilik törədir. Əgər gənclərin elmə marağını artırmaq üçün lazımi addımlar atmasaq, gələcəkdə çox ciddi problemlərlə qarşılaşacağıq. Bir müddətdən sonra müxtəlif elm sahələri üzrə alimlər tapılmayacaq. Mütəxəssis azlığı ilə üzləşəcəyik”.
- “Azərbaycanda elmlər namizədi adı yerinə qoyulan qondarma fəlsəfə doktoru adı ləğv olunmalıdır”
Məsələyə münasibət bildirən AVCİYA-nın vitse-prezidenti, professor Məhərrəm Zülfüqarlı “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, Azərbaycanda doktoranturaya qəbul Sovet metodologiyası ilə həyata keçirilir, bu da mövcud problemlərin yaranmasına səbəb olur. O da hesab ki, iki pilləli sistem ləğv olunmalıdır. Alimə görə, gəncləri elmə cəlb etmək üçün doktorantura bir pilləli olmalıdır, sadələşdirilməlidir. O vurğuladı ki, bizdə doktoranturaya qəbul çox çətindir, bu sahədə dərsliklərlərin olmamasına, olanların da çox zəif olmasına baxmayaraq qəbul qaydaları mürəkkəbdir. “Azərbaycanda doktoranturaya qəbul Sovet dövründən qalma köhnə qayda ilə aparılır. Hətta keçmiş Sovet respublikalarının bir çoxunda bu sistem dəyişdirilib. Dəqiq bilirəm ki, Qazaxıstanda doktorantura bir pilləli sistemdir. Azərbaycanda isə aspiranturanın adı doktorantura olaraq dəyişdirilib. Yəni elmin elmlər namizədi hazırlayan pilləsi doktorantura adlandırıldı. Birinci mərhələdə fəlsəfə doktoru, ikinci mərhələdə isə elmlər doktoru hazırlanması nəzərdə tutulur. Bu vaxtı keçmiş bir sistemdir. Mənə belə gəlir ki, bizim üçün bu çətinlikləri keçən insanların danışması daha effektli olardı. Çünki bəziləri bu mərhələni keçəndən, bu əziyyəti çəkdikdən sonra buna eqoistcəsinə yanaşır ki, mən bu çətin mərhələni keçmişəmsə qoy başqaları da keçsin. Mən özüm bu əziyyətli mərhələni keçən alimlərdən biri kimi, ikilipilləli doktorantura sisteminin ləğv olunmasının tərəfdarıyam. Bilirsiz ki, illərdir bu istiqamətdə fikirlər bildirirəm ki, doktorantura prosesi sadələşdirilməlidir. Bizdən sonra gələn gənclər illərini itirməməlidir, onlar daha çevik bir sistemdə elmlər doktoru adını qazanıb sonra isə elmlə daha ciddi, daha çevik məşğul olmalıdır. Birinci, Azərbaycanda elmlər namizədi adı yerinə qoyulan qondarma fəlsəfə doktoru adı ləğv olunmalıdır. Doktorantura bir pilləli olmalıdır, elmi dərəcəni alan birbaşa elmlər doktoru olmalıdır, dosent, professor elmi adı isə müxtəlif prosedurlarla daha sadələşmiş qaydada verilməlidir. Qardaş Türkiyə nümunəsi var, ondan istifadə etmək lazımdır. Orada elmə, universitet müəlliminə verilən dəyərə baxanda adam fəxr edir”.
Alimə alim kimi dəyər verilməlidir, deyən M.Zülfüqarlı qeyd etdi ki, bizdə isə alimə nə maddi, nə də mənəvi cəhətdən verilən dəyət qənaətbəxşdir. M.Zülfüqarlının bildirdiyinə görə, bizdə elm sahəsində, elmi adların verilməsi istiqamətində ciddi dəyişiklik olmalı, alimin haqqı özünə qaytarılmalı, nüfuzu qaldırılmalıdır.
İradə SARIYEVA
