Avropa siyasi sammiti Azərbaycana yeni münasibət ştrixlərini ortaya çıxardı...
Abutalıb Səmədov: "Cənubi Qafqazda nüfuz sahibi olmaq istəyən dövlətlər və beynəlxalq qurumlar ilk növbədə Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmağa çalışmalıdırlar"
Avropa Siyasi Birliyinin 6-ci zirvə toplantısında Prezident İlham Əliyev Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen və Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Antonio Koşta ilə üçtərəfli formatda görüşüb. Bu formatda görüş, səhv etmiriksə, yalnız Azərbaycan Prezidenti ilə baş tutub. Prezident İlham Əliyev qarşı tərəflərin təklifi əsasında Avropa ölkələrinin prezidentləri ilə də ikitərəfli görüşlər keçirib.
Avropanın Azərbaycana bu qədər böyük maraq göstərməsi, ölkəmizə əhəmiyyət verməsi və əməkdaşlığa can atmasının səbəbi nədir?
Baki-xeber.com-a məsələ ilə bağlı açıqlamasında politoloq Abutalıb Səmədov bildirdi ki, Avropa Siyasi Birliyinin Albaniyada keçirilən 6-cı zirvə toplantısında Azərbaycana göstərilən diqqətin bir neçə səbəbi var: "İlk növbədə Azərbaycan Cənubi Qafqazın lider dövlətidir. Cənubi Qafqazda nüfuz sahibi olmaq istəyən dövlətlər və beynəlxalq qurumlar ilk növbədə Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmağa çalışmalıdırlar. Avropa Birliyi də bu məsələni, gec də olsa, artıq anlamaqdadır.
Digər tərəfdən, Azərbaycan müstəqil xarici siyasət yeridir. Heç bir dövlətin onun daxili işlərinə müdaxilə etməsinə imkan vermir. Müdaxilə etmək istəyənlərə də kəskin cavab verməkdən çəkinmir. Azərbaycanla Fransanın münasibətlərinin kəskinləşməsinə də əsas səbəb Parisin Bakıya qarşı yeritdiyi yanlış siyasətdir. Yəqin ki, artıq Fransa hakimiyyəti öz səhvini başa düşüb.
Azərbaycan Avropa Siyasi Birliyinin tədbirlərində həvəslə iştirak edir. Bu birliyin Praqa sammitində çox mühüm razılaşma imzalanıb. Ümumiyyətlə, bölgəmizdə sülh və əməkdaşlığın formalaşması istiqamətində Avropa Birliyinin və Avropa siyasi birliyinin rolu danılmazdır.
Praqada imzalanan sənəd nəticəsində Azərbaycan və Ermənistan bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıdığını bir daha təsdiqlədi. Sonrakı proseslərdə isə bu qərar son dərəcə mühüm rol oynadı.
Eyni zamanda, AB sülh sazişinin imzalanmasında da ciddi işlər gördü. Həm AB-nin, həm də ABŞ-nin sülh sazişinin indiki səviyyəyə gəlib çatmasında oynadığı rol danılmazdır.
Azərbaycan Prezidenti 2023-cü ilin fevralında Münhendə keçirilən təhlükəsizlik konfransında açıq şəkildə bəyan etdi ki, Qərb platformasına üstünlük verir və sülh sazişi ətrafında gedən danışıqları da bu platforma ətrafında aparmağı daha düzgün sayır. Təbiidir ki, bu, Rusiyada ciddi narazılıqla qarşılandı. Ancaq həqiqət bundan ibarət idi. Lakin çox təəssüf ki, sonradan Qərb açıq şəkildə ermənipərəst mövqe tutmaq xəttini seçdi. Bu da Ermənistanın anti-Rusiya mövqeyini gücləndirməsi ilə bağlı idi. Nəticədə Azərbaycanla Avropa Birliyi arasında ciddi problemlər yarandı və Azərbaycan Avropa Siyasi Birliyinin Qranadada keçirilən sammıtində iştirakdan imtina etdi. Bütövlükdə, həm Avropa Birliyi, həm də Avropa siyasi birliyi Azərbaycan-Ermənistan sülh sazişinin növbəti mərhələlərində iştirak imkanlarını itirdi. Azərbaycan həm Avropa Birliyini, həm Avropa siyasi birliyini, həm də ABŞ-ni vasitəçilik imkanlarından məhrum etdi.
Azərbaycan Avropa Birliyi ilə sıx əməkdaşlıq edir və ölkəmizin xarici ticarət dövriyyəsinin böyük hissəsi bu dövlətlərin payına düşür. Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşları AB-yə daxil olan ölkələrdir. Xüsusilə Avropanın rus qazından xilas olması üçün Azərbaycan xeyli iş gördü, bundan sonra da bu işi davam etdirmək əzmindədir.
Məlumdur ki, müharibə ərəfəsində Rusiya ildə Avropa ölkələrinə 155 milyard kubmetr "mavi yanacaq" satırdı. Son dövrlərdə bu göstərici 50 milyard kubmetr səviyyəsinə düşüb. Bu il həmin göstəricinin 30 milyard kubmetrə qədər azalacağı gözlənilir. Təbii ki, burada Azərbaycanın rolu danılmazdır. 2027-ci ildə AB bütövlükdə Rusiya qazından imtina etməyi planlaşdırır.
Azərbaycan Prezidenti dəfələrlə bəyan edib ki, ölkəmiz Avropanın qazla təchiz edilməsində daha mühüm rol oynaya bilər. Bunun üçün təbii ki, TAP kəmərinin ötürücülük qabiliyyəti artırılmalıdır. AB isə bu layihəyə sərmayə qoymalıdır. Digər tərəfdən, əvvəlcədən qaz təchizatı ilə bağlı müqavilələr bağlanmalıdır. Azərbaycan hasil ediləcək qazın alınması barədə müqavilələr olmadan bu işə xərc cəkmək niyyətində deyil. Təminatlı müqavilələrin olmasını zəruri sayır. Çox təəssüf ki, Avropa bu sahədə güvənli tərəfdaş deyil, əvvəlcədən qaz alışı həcmləri ilə bağlı müqavilələr bağlamaqdan yayınırlar. Bu gün Azərbaycan dünyaňin 12 ölkəsinə qaz satır. Onun 10-u Avropa ölkəsidir. Azərbaycan ötən il Avropaya 12.9 milyard kubmetr qaz satıb. Biz bu həcmi artırmaq imkanlarına malikik. Bu bir tərəfdən əvvəlki dövrlərdə istismar edilən, digər tərəfdən yeni istismara verilən və veriləcək qaz yataqlarının hesabına mümkündür. Lakin problem Avropanın TAP kəmərinin ötürücülük qabiliyyətinin artırılmasına investisiya qoymaq istəməməsi və qaz həcmlərinin alınması barədə əvvəlcədən müqavilələrin bağlanmasında ləng davranmasındadır.
Bununla yanaşı, Azərbaycanı AB-nin Ermənistana yönəlik apardığı siyasət qane etmir. Dəfələrlə tələb edilib ki, AB-nin mülki müşahidə missiyası Ermənistandan çıxarılsın, çunki buna heç bir ehtiyac yoxdur.
Üçüncü, bu ölkələr yalnız Azərbaycanla Ermənistan arasında problemlər yaradırlar. Görünür, görüşlər zamanı bu məsələlər də müzakirə edilib.
AB Ermənistanın konstriktiv mövqe tutması üçün son illər xeyli iş görüb, bu danılmazdır. Bu işin davam etdirilməsinin zəruri olduğunu Azərbaycan tərəfi yəqin ki, AB liderlərinə izah etməyə çalışıb. Çünki sülh sazişi artıq hazırdır, imzalanmasına yalnız Ermənistan konstitusiyası mane olur. Ermənistan isə yaxın vaxtda ziddiyyəti aradan qaldırmaq istəmir. Səbəb aydındır - Ermənistanda Paşinyanın nüfuzu düşüb, ona görə də yeni konstitusiyanın qəbul edilməsinə cəsarəti çatmır. Bu səbəbdən də referendumu gələnilki seçkilərdən sonraya saxlamaq istəyir.
Amma bu cür korporativ siyasi maraqları əsas götürərək dövləti maraqlarını arxa plana atmaq sülh sazişinin imzalanmasını uzadır. AB bu işdə aktivlik göstərməlidir. Ümid edək ki, bu görüş Azərbaycanla AB arasında mövcud olan problemləri aradan qaldırmağa imkan verəcək və münasibətlərimiz bütün sahələrdə daha boyük sürətlə inkişaf edəcək".
Dəniz NƏSİRLİ
