Tramp Ermənistana “sürprizlər” hazırlayır - İrəvanı Avropa da xilas edə bilməyəcək...
Məlum olduğu kimi, bir neçə gün əvvəl Nikol Paşinyanın ABŞ-a səfəri birmənalı olaraq Ermənistan baş nazirinin gözləntilərini doğrultmadı. Əvvəldən bəlli idi ki, o, ABŞ-ın yeni prezidenti Donald Trampla görüşü təmin etməyə ümid edir və səfərin bəyan edilmiş məqsədi olan Beynəlxalq Dini Azadlıq Sammitində iştirak əsas aksiyanın baş tutacağı fonu təmin etmək məqsədi daşıyır.
Lakin sonuncu baş tutmadı və Paşinyan Trampla görüşmək əvəzinə ABŞ-ın vitse-prezidenti Ceyms Vansın bir neçə dəqiqəlik qəbulu ilə kifayətlənməli oldu.
Bunlar fonunda Ermənistanda narahatlıq artır ki, Tramp ümumiyyətlə bu ölkəni arxa plana atacaq və onu Rusiyaya yem edəcək. Belə vəziyyətdə Avropaya güvənmək də sadəlövhlükdən başqa bir şey deyil. Bunu Ermənistanın ikinci prezidenti Robert Köçəryan keçirdiyi mətbuat konfransında xüsusi vurğulayıb. Köçəryan qeyd edir ki, Avropa İttifaqı ciddi böhran içindədir və bu böhranın bir neçə komponenti var: çox açıq görünən liderlik böhranı, məzmun böhranı və iqtisadi böhran: “Avropa layihəsinin özü bu gün həqiqətən böhran içindədir və bunu daha yaxşı başa düşmək üçün iki-üç gün əvvəl Macarıstanın baş naziri Viktor Orbanın Münhen konfransındakı çıxışına qulaq asın. Düşünürəm ki, o, vəziyyəti daxildən daha yaxşı qiymətləndirə bilər. ABŞ vitse-prezidentinin Münhen konfransındakı çıxışına qulaq asın. Parlaq bir çıxış idi. Aİ-də həqiqətən liderlik böhranı var. Aİ, məncə dağılmayacaq, lakin kifayət qədər ciddi islahatlara getməli olacaq”. Köçəryan rəqəmlərə də istinad edib: “Məsələn, İsveçdə 20 il əvvəl əhalinin cəmi 2%-i İsveçdə doğulmamış insanlar idisə, indi onlar əhalinin 20%-ni təşkil edir. Təbii ki, bu problemdir. Bu, artıq dəyər sisteminizdə həzm edə bilməyəcəyiniz bir kəmiyyətdir, çünki o, artıq dəyər sisteminizi dəyişdirir. Bu vəziyyətdə Ermənistan hakimiyyəti Aİ-yə üzvlük məsələsində nə etdi? Hakimiyyət onsuz da kifayət qədər problemli bir yerə gedirz və təkcə Rusiya yox, ABŞ da bu problemi bəyan edir. Və bununla siz bu gün içində olduğunuz sistemdəki münasibətlərinizə ciddi ziyan vurursunuz. Siz buradan “mən gedirəm” deyirsiniz, burada olanı itirirsiniz, ancaq Aİ-yə daxil olmaq üçün sadəcə olaraq heç bir perspektiv yoxdur, bu, şans sıfırdır”. Belə vəziyyətdə erməni politoloq David Arutyunov “Sputnik Ermənistan”a bildirib ki, Moskva ilə Vaşinqton arasında razılaşmaların Cənubi Qafqazdakı vəziyyətə və xüsusən Ermənistana təsiri qaçılmazdır. O qeyd edir ki, bunun üçün Ukrayna münaqişəsinin konturlarını anlamaq lazımdır: “Ukrayna böhranının həlli metodologiyasından asılı olaraq, ya Moskvanın Qafqazdakı mövqeyinin ləng, lakin davamlı şəkildə bərpasından, ya da mövcud vəziyyətin qorunub saxlanmasından danışmaq olar. Qeyri-müəyyənlik həm də ondan irəli gəlir ki, Tramp komandasının Cənubi Qafqaza yanaşmasının necə olacağını heç kim bilmir. Yeni administrasiya bir anda bir neçə qlobal sahədə çox ciddi fəallıq nümayiş etdirir, lakin onların bütün bu sahələr üzrə hazır həll yolları və iş planları olduğu hələ bəlli deyil.
Trampın ümumi strategiyasına baxsaq, ABŞ prezidenti dünyanı təsir sferalarına bölmək və ya bu təsir sahələrini konkretləşdirmək tərəfdarıdır. Bizim region və Ermənistanla bağlı müxtəlif variantlar ola bilər. Təəssüf ki, ssenarilərdən biri Türkiyənin ABŞ-ın maraqlarının əsas dirijoru rolunu gücləndirməsidir”. Ekspert diqqəti Ermənistanda Trampın seçkilərdəki qələbəsindən tutmuş Vaşinqton və Moskvanın strateji dialoqa başlamaq cəhdlərinə qədər hadisələrin belə dönüşünə qətiyyən hazır olmadığını diqqətə çatdırıb: "Ermənistan hakimiyyətinin xarici siyasət sahəsindəki hərəkətləri və bəyanatları indi böyük ölçüdə ətalətdir. Bu, ABŞ və Aİ-nin Cənubi Qafqazla bağlı vahid mövqeyə malik olduğu əvvəlki proseslərin ətalətidir. İndiki hakimiyyət hələ də demokratik dəyərlərə müraciət edir, bu kozırla oynayır və bundan indiki administrasiyanın əsas prioritetləri kimi istifadə edir”. Rəsmi İrəvanın xarici siyasətində hər hansı ardıcıllığın və ya aydın strategiyanın olmaması vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. Arutyunovun sözlərinə görə, vəziyyət obyektiv olaraq Ermənistandan balanslaşdırılmış addımlar və bacarıqlı manevrlər tələb edir, lakin bu, zəif və yöndəmsiz şəkildə aparılır və çox vaxt son dərəcə mənfi nəticələrə gətirib çıxarır. Bu arada onu da qeyd edək ki, ABŞ-ın yeni prezidentinin əlamətdar qərarlarından biri də xarici ölkələrə yardımın 90 gün müddətinə dayandırılması haqqında fərman sayıla bilər. Aydındır ki, Donald Tramp administrasiyasının maliyyə dəstəyi verdiyi ölkələrlə bağlı öz gözləntiləri və tələbləri olacaq. Qərar ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) üzrə qəbul edilib və Amerikanın xarici xərclərini optimallaşdırmağa yönəlib. Xatırladaq ki, Cənubi Qafqazda USAID ən çox Ermənistanda fəallıq göstərib, ona müxtəlif növ dəstək verib. Lakin tendensiyalar göz qabağında olsa da, 90 günlük fasilədən sonra İrəvanla bağlı hansı qərarların veriləcəyi məlum deyil. Çox güman ki, Ermənistana dəstək proqramları da dayandırılacaq və ABŞ-ın bu etibarsız ölkəni ayaqda saxlamasının nə üçün lazım olduğu barədə yenidən düşünməyə başlanacaq. Respublikaçılar Ermənistanla münasibətlərini qurarkən nəzərə alırlar ki, həm erməni diasporu, həm lobbi təşkilatları, həm də rəsmi İrəvan Demokrtalara bu və ya digər şəkildə dəstək verməyə çalışıb.
Samirə SƏFƏROVA
