USAID-in 3 Qafqaz dövlətinə qarşı fərqli üsullarla işlədiyi açılır...
USAID Cənubi Qafqaz ölkələrinə həmişə ABŞ-ın dövlət maraqlarından çıxış edərək münasibət sərgiləyib
USAID Cənubi Qafqazın üç dövlətinə qarşı fərqli mexanizmlər və mövqelər əsasında fəaliyyət göstərib. Məsələn, Azərbaycanda USAID-ın maliyyələşdirdiyi qüvvələr əsasən hakimiyyəti hədəfə alırdı. Həmin qüvvələrin dəstəyi ilə Azərbaycan hökumətinə qarşı qarayaxma kampaniyaları aparılıb, dövlətin beynəlxalq imicinə zərbə vurmaq üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edilib.
Ermənistanda isə proses Azərbaycandakının tam əksinə gedirdi. Belə ki, USAID qurumları hakimiyyətə yaxın olan vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinə yardımlar edirdilər. Bu iki ölkəyə ayrılan yardımlar arasında da çox ciddi fərqlər müşahidə edilir. Azərbaycan ərazisinə, əhalisinə, ixracatına, dövlət büdcəsinə və ÜDM-in həcminə görə Ermənistanı bir neçə dəfə geridə qoysa da, USAID 1992-ci ildən bəri Ermənistana 3,5 milyard, Azərbaycana isə 400 milyon dollar, az qala 9 dəfə az yardım ayırıb. Bu ayrıseçkiliyin səbəbi nədir?
Gurcüstanda da USAID hakimiyyətin əleyhinə olan qüvvələri maliyyələşdirirdi. Baxmayaraq ki, Gürcüstan 2024-cü ilin sonunda keçirilən parlament seçkilərinə qədər Avropa ilə sıx əməkdaşlıq edirdi, NATO üzvlüyünə namizəd statusuna malik idi. Bəs USAID-ın bir regionda yerləşən üç ölkədə fərqli sxemlərlə fəaliyyət göstərməsinin səbəbi nə idi? USAID bununla hansı hədəflərə nail olmaq istəyirdi?
Məsələ burasındadır ki, USAID heç də humanitar yardım təşkilatı deyil. Humanitar yardım yalnız USAID-in əsas məqsədlərini örtmək üçün bir niqab idi. Ona görə də USAID-in üç Cənubi Qafqaz ölkəsinə münasibəti hər üç dövlət hakimiyyətinin Amerikaya olan mövqeinə uyğun qurulub.
Məsələn, Ermənistan 2018-ci ildən bəri Rusiyadan qopub, Qərbin və ABŞ-nin ağuşuna atılmaq istəyini nümayiş etdirir. Ona görə də Amerika Ermənistana bacardığı bütün yardımları bu günə qədər belə əsirgəmir. Düzdür, burada erməni diasporunun da rolu var, amma əsas faktor Amerikanın mövqeidir. Azərbaycan isə daha çox müstəqil siyasət yürütmək, bərabərtərəfli münasibətlər qurmaq, türk dünyası, o cümlədən də qardaş Türkiyə ilə birlikdə hərəkət etmək yolunu tutub. Hazırda ABŞ-ın Avropada Türkiyəyə ciddi ehtiyacı olmasına baxmayaraq, Amerika Türkiyənin inkişafının məhdud amplu+6ada olmasını istəyir. Azərbaycanla isə ABŞ arasında vaxtaşırı qalmaqallar baş verir, qarşılıqlı ittihamlar səsləndirilir, Belə bir hakimiyyətin Vaşinqiton üçün arzolunan sayılması mümkün deyil. Bu səbəbdən də USAID Azərbaycanda hakimiyyətə qarşı iş aparıb.
Gürcüstana gəldikdə isə, bu ölkədə uzun müddət baş nazirlər və prezident arasında ixtilaflar olub. Amerika bu illər ərzində "Gürcü Arzusu" partiyasının irəlilədiyini müşahidə edirdi. Ona görə də yenə USAID ABS dövlət maraqlarından çıxış edərək, günbəgün müxalifətə yuvarlanan prezidentin ətrafına dəstək verir, baş nazirə qarşi media və digər vətəndas cəmiyyəti resursları üzərindən hücuma keçirdi. Sonda USAID-in təxminləri reallaşdı və Gürcüstanda Rusiya yönümlü siyasi persona İvanişvilinin "Gürcü Arzusu" partiyasi mütləq hakimiyyəti ələ aldı. Qərb və Amerika əvvəldən təxmin edirdi ki, Zurabişvili gec-tez devriləcək. Ona görə də "Gürcü Arzusu" həmişə USAID-ın hədəfində idi.
Qısaca ifadə etsək, bu üç ölkəyə USAID-in fərqli mövqeyi Amerikanın bu dövlətlərə münasibətlərinə uyğun qurulub.
Akif NƏSİRLİ
