Banklara istehlak kreditlərinin reklamı qadağan olunur
.jpg?v=1520254601)
.jpg)
Məlum olduğu kimi, cari ilin əvvəlindən bankların kredit verilməsi ilə bağlı şərtlərində ciddi dəyişikliklər edilib. Artıq bununla bağlı olaraq Mərkəzi Bankın (MB) göstərişi ilə kommersiya banklarının girovsuz kreditlərdə müştərinin rəsmi gəlirini təsdiq edən sənədi olmadan kredit verməsi mümkün deyil. İş yerindən arayış təqdim etməklə kredit almaq da müşkülə çevrilib. Arayış rəsmi şəkildə təsdiq edilməlidir.
Bank kartı ilə məvacib alanlar bankdan son 6 ayda çıxardığı əməkhaqlarının hesabatını təqdim etməlidir. Bütün bunlarda əsas məqsəd isə artan istehlak kreditlərinin qarşısını almaq olub. Lakin bu qadağalar qüvvəyə minəndən sonra belə istehlak kreditlərinin miqdarı artıb. Hazırda banklara borclu olan insanların sayı 1,6 milyonu keçir. Eyni zamanda, istehlak kreditlərinin də miqdarı artır. 2005-ci ildə iqtisadiyyata yönəldilən hər 100 manatın 27 manatı istehlak krediti şəklində verilirdi, hazırda isə bu rəqəm 41 manata çatıb. 16,6 milyard manatlıq kredit qoyuluşunun 6,7 milyard manatı bu kreditlərin payına düşür. Belə vəziyyət isə hökuməti narahat etdiyindən, bu sahədə daha sərt addımların atılmasına qərar verilib. Söhbət ondan gedir ki, Azərbaycanda fiziki şəxslər üçün nəzərdə tutulan kreditlərin reklamı qadağan edilib. Yayıla məlumata görə, bununla bağlı banklara şifahi göstəriş verilib. Söhbət riteyl bank məhsullarından, yəni fiziki şəxslər üçün nəzərdə tutulan istehlak və digər kreditlərin televiziyada, qəzet-jurnallarda və internetdə yayılan reklamından gedir. Banklardan fins.az-a bildirilib ki, bu göstərişdən sonra reklamların dəyişdirilməsinə başlanıb, yəni istehlak kreditlərinin reklamı biznes kreditlərinin reklamları ilə əvəz edilib. Bəzi hallarda isə reklamları dayandırmaq mümkün olmayıb: "Bizim bundan sonra bir neçə ay ərzində nəzərdə tutulan müqavilələrimiz var və biz onları dərhal dəyişə bilmərik, sadəcə vaxtı başa çatandan sonra həmin reklamları digərləri ilə əvəz edəcəyik"-deyə bankların birindən fins.az-a bildirilib.
Bank nümayəndələrinin sözlərinə görə, artıq bu reklamların əvəzinə digər bank məhsullarının reklamları, ya da sadəcə imic reklamları yayımlanacaq. Bununla bağlı yeni qadağa ölkənin reklam bazarının həcminə ciddi təsir edə bilər. Belə ki, bankların bəziləri biznes kreditlərinin reklamlarının və ya imic reklamlarının özlərini doğruldacağına şübhə ilə yanaşır: "İstehlak kreditlərinin reklamı özünü doğruldurdu, reklam vasitəsilə müştəri cəlb edilirdi, amma imic reklamının müştəri cəlb edəcəyi inandırıcı görünmür".
Qeyd edək ki, Azərbaycanda istehlak kreditlərinin kəskin artması və ölkə əhalisinin əksəriyyətinin belə kreditlərlə yüklənməsi hökuməti artıq bir neçə aydır narahat edir. Bu ilin əvvəlində Azərbaycan Mərkəzi Bankının tələbi ilə istehlak kreditlərinin verilməsi qaydaları sərtləşdirilsə də, istehlak kreditlərinin artımını dayandırmaq mümkün olmamışdı. Nəhayət, Nazirlər Kabinetinin 2014-cü ilin ilk yarım ilinin nəticələrinə həsr edilmiş iclasında Prezident İlham Əliyev də bu məsələyə toxunaraq bankların yüksək faiz dərəcələri ilə istehlak kreditlərinə üstünlük verməsi siyasətini tənqid etmişdi. Bundan sonra bəzi banklar kredit siyasətinə yenidən baxdı - faiz dərəcələri bir qədər endirildi və biznes kreditlərinin təbliğinə başlandı. Hazırda istehlak kreditləri bazarında böyük payı olan banklar da öz strategiyalarını dəyişməyə hazırlaşır.
Lakin yeni qadağaların da hansısa ciddi dəyişikliyə gətirib çıxaracağı proqnozlaşdırılmır. Vəziyyətdən çıxış yolu kimi "İstehlak kreditləri haqqında" qanunun qəbulu vacib sayılır. Çünki hazırda kredit götürən müştərilərin hüquqları qorunmur. Halbuki, Qərb ölkələrində istehlak kreditləşməsi proseduru zaman-zaman təkmilləşdirilib. Biznes kreditlərindən fərqli olaraq, istehlak kreditləri gəlir əldə etmək yox, insanların istehlak mallarına olan tələbatını ödəmək məqsədi daşıyır. Bu baxımdan istehlak krediti götürən müştərilərin hüquqları ayrıca qanunla qorunur. Azərbaycanda mövcud bank qanunvericiliyi kredit təşkilatlarının fəaliyyətlərini tənzimləyir və daha çox onların hüquqlarını qoruyur. Müştərilərin hüquqları isə qanunlardan kənarda qalıb. İstehlakçıların hüquqlarını qoruyan yeganə hüquqi akt kimi qəbul olunan "İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında" qanunun tələbləri bank müştərilərinə şamil edilmir. Buna görə də Azərbaycanda da "İstehlak kreditləri haqqında" qanunun qəbulu vacib sayılır. İstehlak kreditlərinə qoyulan qadağa isə bankların gəlirlərinin daha da azalmasına səbəb olacaq. Çünki indiyə qədər istehlak krediti üzrə ixtisaslaşan banklar qeyri-dəqiq informasiya verməklə müştəri cəlb edib. Əhalinin məlumatsızlığından istifadə edən banklar öz reklam çarxlarında düzgün olmayan məlumatlar verməklə insanları aldadırdı. Belə ki, reklamlarda yüksək komisyon haqlarından və faizlərdən danışılmadığından əhali kredit götürərkən faiz göstəricilərini nəzərə almırdı. Problem həm də onda idi ki, vətəndaş bankla onun arasında bağlanan kredit müqaviləsini oxumadan imzalayırdı.
Nəticədə götürülən pulun faizi özündən çox olurdu və bu da istehlak kreditlərinin artmasında az rol oynamırdı. İndi Mərkəzi Bank bunun qarşısını alır.
Lakin qeyd olunduğu kimi, bu hal bankların gəlirlərini azaldır. Özü də bu o vaxt baş verir ki, ilin sonuna kimi banklar nizamnamə kapitallarını 50 milyon manata çatdırmalıdır.