Azərbaycanda çay istehsalının azalmasının səbəbləri...
Azərbaycan dünyada özünün nefti və qazı ilə bərabər, nadir kənd təsərrüfatı məhsulları, o cümlədən, çayı ilə də tanınır. Ölkəmiz bu sahədə də dayanıqlı inkişaf etməkdə, ərzaq bolluğuna töhfələr verməkdədir.
Məlumdur ki, çayçılıq və sitrusçuluq heç də hər ölkədə yaradıla bilən istehsal sahələri deyil. Bundan ötrü əlverişli subtropik təbii iqlim xüsusiyyətlərinin, münbit becərmə şəraitinin olması vacibdir. Tanrının lütfü Azərbaycan torpağını məhz bu özəlliklə də şərəfləndirib.
Qeyd etdiyimiz kimi, Azərbaycan çayı dünyada məşhur və seçilən çaylardandır. Ancaq son zamanlar bu sahədə inkişaf deyil, əksi müşahidə edilir. Belə ki, çay plantasiyalarının sayı azalıb, həmçinin, istehsal da azalıb. Təbii ki, vəziyyət belə olanda idxalın həcmi artır. Halbuki, Azərbaycan çay istehsal edən ölkə olmasına baxmayaraq, xaricdən çay idxal olunur.
Məlumat üçün bildirək ki, “Azərbaycan Respublikasında çayçılığın inkişafına dair 2018–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı" imzalanıb. Proqramın hazırlanmasında məqsəd ölkədə quru çaya olan tələbatın əsasən yerli məhsul hesabına ödənilməsi, çay emalı müəssisələrinin xammal təminatının yaxşılaşdırılması, emal sənayesinin inkişaf etdirilməsi, çay məhsullarının ixracının artırılması və kənd əhalisinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün çayçılığın inkişafını stimullaşdırmaqdır.
Onu da qeyd edək ki, ölkəmizdə çay bitkisi ilk dəfə XIX əsrin sonlarında əkilib, çayın elmi əsaslarla becərilməsinə 1929-cu ildən, sənaye miqyaslı plantasiyaların salınmasına isə 1932-ci ildən başlanıb. Əsas hissəsi Lənkəran iqtisadi rayonunun payına düşməklə, ölkədə 21 min hektara yaxın ərazinin təbii iqlim şəraiti, torpaqlarının mövcud vəziyyəti çay bitkisinin becərilməsinə imkan verir.
- “...bunun səbəbi isə yerli istehsalçıların xaricdən çay almağı daha ucuz hesab etməsidir”
Çayçılığın inkişafı ilə bağlı görülən işlərə baxmayaraq, çay idxalının artması barədə fikir bildirən iqtisadçı-ekspert Rauf Qarayev söylədi ki, çayçılığın inkişafı Azərbaycanda qədim ənənələrə malikdir: “Ölkədə çayçılığa xüsusi yer verilir. Amma son zamanlar ölkəmizdə çayçılıq ikinci plana keçib. Bunun səbəbi isə yerli istehsalçıların xaricdən çay almağı daha ucuz hesab etməsidir. Buna görə də yerli mal kənarda qalır. İkinci səbəb isə kadr probleminin olmasıdır. Çünki ölkədə iqtisadi sahədə daha çox kadr yetişir, nəinki aqrar sahədə. Kadrların yetişdirilməsi üçün onlar beynəlxalq təcrübələrə göndərilmir. Bu baxımdan da ölkədə kadr yetişdirilməsi qənaətbəxş deyil. Onu da əlavə edim ki, ölkədə satılan çayın keyfiyyəti eksporta gedən çaydan çox aşağı səviyyədədir. Ona görə də istehlakçı məcbur olur ki, yerli maldan imtina etsin. Baxmayaraq ki, Azərbaycanda yaşayan xalqlar daha çox çay içən xalqlardan hesab olunurlar. Yerli mal piştaxtada qalırsa, deməli, problem ciddidir. Çox zaman çay alarkən baxırsan ki, stəkanın dibində çöküntü qalır. Halbuki, bu bulanıq çöküntü çayda olmamalıdır. Təəssüf ki, ölkədə çay fabrikləri artıq sıradan çıxmaq üzrədir. Alıcı bazarının tapılması və ya xaricə üz tutmaq üçün gərək yerli istehsal yüksək səviyyədə olsun. Bu isə ortada görünmür”.
Günel CƏLİLOVA
