Dünya gündəminin hələ də bir nömrəli mövzusu olan Rusiya-Ukrayna müharibəsində son həftələr ərzində xüsusi diqqət cəlb edən məsələlərədən biri də Ukraynanın kiçik sənaye şəhəri olan Baxmutda gedən qızğın döyüşlərdir. Bu şəhərdə, demək olar ki, hər yer dağılıb. Ölkənin şərqində yerləşən şəhər yeddi aydan çoxdur Rusiya qüvvələrinin raket zərbələri altındadır.
Şəhər merinin müavini Oleksandr Marçenkonun bildirdiyinə görə, burada cəmi bir neçə min mülki əhali qalıb ki, onlar da su, qaz və elektrik enerjisi olmadan yeraltı sığınacaqlarda yaşamağa məcbur qalıblar: “Şəhər demək olar tamamilə dağılıb. Burada müharibə nəticəsində zərər görməyən bina qalmayıb”. Bəs nə üçün Rusiya və Ukrayna bu dağıntı qalıqlarından ibarət kiçik şəhər uğrunda ağır döyüşlər aparır? Və nə üçün hər iki tərəf bu şəhəri müdafiə etmək və bu şəhərə hücum etmək üçün öz əsgərlərini qurban verir? Hərbi analitiklər Baxmutun çox az strateji əhəmiyyətə malik olduğunu deyirlər. Bura hər hansı hərbi qarnizonun yerləşdiyi, nəqliyyat xətlərinin kəsişdiyi və ya ən çox əhalinin məskunlaşdığı bir şəhər deyil. İşğaldan əvvəl burada təxminən 70 min əhali yaşayırdı. Şəhər duz, gips mədənləri və böyük şərab müəssisələri ilə məşhur idi. Baxmut hər hansı coğrafi əhəmiyyətə də malik deyil. Belə ki, Baxmut 1200 kilometrlik cəbhədə kiçik taktiki ərazilərdən biridir. Buna baxmayaraq, Rusiya ən böyük hərbi resurslarını bu şəhəri ələ keçirmək üçün səfərbər edir. Qərb rəsmiləri Baxmutda və onun ətrafında gedən döyüşlərdə 20-30 min rus əsgərinin öldüyünü deyir. ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Ned Prays qeyd edir ki, hazırda ətrafında qızğın döyüşlər gedən Baxmut əməliyyat şəraiti baxımından Rusiya ordusu üçün böyük strateji əhəmiyyət kəsb etmir. Lakin işğalçılar hələ də onu ələ keçirməyə çalışırlar, çünki onların müharibədə ən azı görünən nailiyyətlər əldə etmək üçün başqa variantları yoxdur. Elə ekspertlər də bəyan edir ki, simvolik də olsa, Rusiyanın qələbəyə ehtiyacı var. Rusiya qüvvələrinin Severodonetsk və Lisiçansk şəhərlərini ələ keçirdiyi yaydan bəri uzun müddət ötüb. Həmin vaxtdan bugünədək Rusiya çox kiçik ərazi əldə edib və bu proses indi də olduqca ləng gedir. Ona görə də indi Rusiya Kremli dəstəkləyən təbliğatçılara bu müharibənin uğurlu olduğunu göstərməyə ehtiyac duyur. Ukraynanın Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Mərkəzinin sədri Serhii Kuzan BBC-yə bildirib ki, ruslar hərbi yox, siyasi missiya uğrunda döyüşürlər: “Ruslar siyasi məqsədlərini çatmaq üçün minlərlə insanı qurban verməyə davam edəcəklər. Rusiyalı komandirlər Baxmutu həm də hərbi səbəbdən ələ keçirmək istəyirlər. Onlar ümid edirlər ki, Baxmuta yiyələnsələr, bu, onlara daha çox ərazi əldə etmələri üçün imkan yaradacaq. Britaniya Müdafiə Nazirliyinin dekabrda bildirdiyinə görə, şəhərin ələ keçirilməsi rus qüvvələrinə imkan verəcək ki, Kramatorsk və Sloviansk kimi daha geniş ərazilərdə insanlara təhdid yaratsın”. Bununla belə, hücumların mərkəzində yer alan “Vaqner” muzdlu qruplaşması ilə bağlı suallar yaranır.
Baxmutun mühasirəsində əsas rol oynayan qruplaşmanın lideri Yevgeny Priqojinin reputasiyasi ciddi zədələnib. O ümid edirdi ki, rəhbərlik etdiyi muzdlu qüvvə siravi rus ordusundan daha yaxşı döyüşdüyünü göstərə biləcək. O, minlərlə məhbusu öz dəstəsinə qoşaraq Ukrayna ordusuna qarşı ölümə göndərib. Əgər burada uğur qazanmazsa, o zaman onun Moskvada siyasi nüfuzu aşağı düşəcək. Rusiyanın müdafiə naziri Sergey Şoyqu ilə fikir ayrılığında olan Priqojin nazirin taktikasını tənqid edir və indi də kifayət qədər silah-sursat ilə təchiz olunmamasından şikayətlənir. Kuzan hesab edir ki, Kremldə öz təsir gücünü artırmaq uğrunda bu iki şəxs arasında gedən mübarizə Baxmut və onun ətrafında mübarizənin davam etməsini şərtləndirir. Bəs minlərlə canlı qüvvəsini itirən Ukrayna nə üçün Baxmutun müdafiəsində inadkarlıq edir? Əsas strateji hədəf Rusiya ordusunu bu döyüşdə zəiflətməkdir. Qərb rəsmiləri bu döyüşü təsvir edərkən bildirib ki, Baxmut Rusiyanın yanlış taktikası səbəbindən Ukraynaya daha çox rus əsgəri öldürmək şansı verir. NATO mənbələrinin hesablamalarına görə, Baxmut döyüşlərində ölən hər beş rus əsgərinə qarşı Ukrayna bir əsgərini itirir. Ukraynanın milli təhlükəsizlik üzrə katibi Oleksiy Danilova görə, bu rəqəm daha böyükdür və itki 7-nin 1-ə nisbətindədir. Serhii Kuzan qeyd edir: “Baxmutda mübarizənin davam etməsi, bizə daha çox düşmən qüvvəsini məhv etmə imkanı verir və onların daha çox təchizatını darmadağın edə bilirik.Ona görə də, Baxmutu əldə saxlamağa davam edəcəyik”. Şəhəri müdafiə etməklə Ukrayna həm də Rusiya qoşunlarının cəbhənin digər istiqamətlərində cəmlənməsinə də mane olur. Rusiya kimi Ukrayna da Baxmuta siyasi önəm verir. Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski şəhəri “müqavimət emblemi” kimi təsvir edib. O, dekabrda Vaşinqtonda səfərdə olarkən Baxmutu “döyüş əzminin qalası” adlandırıb və ABŞ Konqresinə Baxmutun bayrağını verib: “Baxmut döyüşü müstəqillik və azadlıq uğrunda apardığımız müharibənin trayektoriyasını dəyişəcək”. Baxmut ələ keçirilərsə, Rusiya qələbə qazandığını iddia edə bilər və bu, rus ordusu üçün əhval-ruhiyyəni yüksəldən xoş xəbər ola bilər. Ukrayna isə siyasi və simvolik itkidən əziyyət çəkər. Daha ukraynalılar sosial mediada “Baxmut ayaq üstədir!” şüarını səsləndirə bilməzlər. Lakin çox az insan Baxmutun itirilməsinin böyük hərbi təsir yaradacağını düşünür. ABŞ müdafiə naziri Lloyd Austin bildirib ki, Baxmut ələ keçirilərsə, bu, hələ Rusiyanın müharibənin gedişini dəyişdirməsi anlamına gəlməyəcək. Hərbi təhlilçi və Avstraliyanın keçmiş generalı Mivk Ryan düşünür ki, Rusiyanın irəliləməsi ləng baş verə bilər: “Baxmut itirilərsə, Ukraynalılar Kramatorsk ərazisində 8 ildir hazırladıqları müdafiə zonasına geri çəkilə bilərlər. Bu şəhər Baxmutla müqayisədə müdafiə baxımından daha əlverişli ərazidə yerləşir. Baxmutda olduğu kimi rus qoşunlarının Kramatorskda irəlilədiyi hər addım qanlı itkilər bahasına başa gələcək”. Beləliklə, Baxmutda gedən döyüşlərin əhəmiyyəti daha çox tərəflərin nə qədər itki verməsi və bunun müharibənin növbəti mərhələsi üçün hansı mənaya gəlməsi ilə əlaqəlidir. İndi maraqlıdır ki, Rusiyanın itkiləri onun hücumlarını zəiflədəcək dərəcədə çox olacaq, yoxsa Ukraynanın itkiləri yaz aylarında əks-hücuma keçmə imkanlarını azaldacaq qədər böyük olacaq? Hələ ki, bu suala heç bir dəqiq cavab yoxdur.
Nahid SALAYEV
.jpg)
