Ermənilər Qarabağ məliklərinin I Nikolaya məktubunu belə saxtalaşdırıblar...

Qarabağ məliklərinin erməni olmadıqlarını əsaslandıran saysız sübutlar var. Azərbaycan albanşünaslarının apardıqları tədqiqatlar nəticəsində bir daha təsdiqlənir ki, onlar alban əsilli xristianlar olublar.
Tədqiqatçılar yazır ki, Dizaq, Vərəndə, Çiləbörd və Talış (Gülüstan) məliklikləri Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən Qarabağa gəlmə, Xaçın məlikliyi isə qədim Azərbaycan Alban sülaləsinin davamı olub (tədqiqatçı Aysel Sadıqova). Tədqiqatçılarımız alban məliklərinin tarixinin erməni tarixçiləri tərəfindən təhrif edilməsi, tutarlı qaynaqlara istinad edilmədən uydurma tarix yaradılması məsələsini ifşa ediblər.
Aysel Sadıqovanın “Pənahəli xan Cavanşir tərəfindən Qarabağın Alban-Xristian məliklərinin mərkəzi hakimiyyətə tabe edilməsi” adlı tədqiqat məqaləsində deyilir: “...XVIII əsrdə erməni tarixçiləri tərəfindən “erməni” adlandırılan Qarabağın xristian əhalisinin əslində Azərbaycan albanları olduğu məsələsinə aydınlıq gətirilmişdir. Qeyd edilən dövrdə Qarabağda yaşayan alban məlikləri Rusiya çarı I Pyotra göndərdikləri məktubda özlərini erməni deyil, alban adlandırmışlar”.
Qarabağın alban xristian məlikləri barədə erməni müəlliflərinin uydurduğu saxta fikirlərə gəlincə, qeyd edilir ki, erməni müəllifləri və onların digər həmfikirləri Qarabağ ərazisində mövcud olmuş beş xristian məlikliyinin rolunu şişirtməyə, hər bir məlikliyi az qala “erməni milli dövlətçiliyinin nümunəsi”, “əsrlər boyu erməni dövlətçililiyi ənənələrini qoruyub saxlayan, yaşadan” qurum, knyazlıq və s. kimi təqdim etməyə və eyni zamanda erməni əhalisini tarixi Qarabağ ərazisinin yerli sakinləri olduğunu sübut etməyə çalışırlar. “Məsələn: erməni tarixçisi A.R.İoannisyan Qarabağ və İrəvan torpaqlarını erməni əhalisinin əsas hissəsinin cəmləşdiyi “tarixi Ermənistan ərazisi” adlandırmaqla yanaşı, Nadir şah dövründə Qarabağ ərazisində mövcud olan xristian məlikləri “faktiki olaraq müstəqil hakimlər, öz ərazilərində tam ixtiyar sahibi, özlərinə məxsus hərbi qüvvəyə malik knyazlıqlar” kimi təsvir etmişdir. 1780-ci ildə Cənubi Qafqaz yürüşünə hazırlaşan V.A.Suvorov Azərbaycan ərazisi, xüsusilə Qarabağ və İrəvana gedən yollar, yaşayış məntəqələri və s. haqqında ətraflı məlumatlar toplayırdı. Qeyd etmək yerinə düşər ki, V.A.Suvorovun Q.A.Potyomkinə yazmış olduğu 1780-ci il 15 fevral tarixli raportuna əlavə olunmuş sənəddə Həştərxana gəlmiş Qarabağ məlikləri Adəm və Usubun Qarabağ və İrəvan xanlığında baş verən hadisələr haqqında məlumatları verilmişdi. M.Q.Nersisyanın ümumi redaktəsi ilə tərtib olunan “Erməni-rus əlaqəlri”nin IV cildində nəşr olunanmuş bu sənədin heç bir yerində “erməni məliyi” ifadəsi işlənmədiyi halda, A.R.İoannisyan həmin sənədi şərh edərkən məlikləri erməni adlandırmışdır. Qeyd olunan dövrdə məhz həmin ərazilərin sakinlərinin erməni olduğunu sübuta yetirməyə çalışan müəllif dövrün sənədlərini belə saxtalaşdırmaqdan çəkinməmişdir. Erməni romanisti Raffi daha da irəli gedərək “Qarabağın erməni məliklərinin hakimiyyəti altında olması” fikirini irəli sürür. XVIII əsr erməni katalikosu Simeon İrəvanlı da “Cambr” adlı kitabında eyni saxtakarlığa yol verir və Xəmsə məliklərini erməni kimi təqdim edir. Erməni müəlliflərinin fikirlərini dəstəkləyən Atkin Müriel də Qarabağ xanlığı daxilində ermənilərin nüfuzedici səsə malik olduğunu iddia edir”-deyə tədqiqat əsərində qeyd edilir.
Qarabağın alban məliklərinin məktublarının saxtalaşdırılması məsələsi diqqət çəkən hallardan biridir. “Bu gün erməni tarixçiləri və onların həmfikirləri tərəfindən ictimaiyyətin beyninə belə bir fikir yeridilməkdə davam edir: Qarabağ məlikliklərinin əhalisi ermənilərdən ibarət olmuşdur. Bundan başqa erməni tarixşünaslığında Qarabağ məlikləri birmənalı şəkildə erməniləşdirilir və onların tarixən bu ərazidə məskunlaşmış, mənşəcə Qafqaz albanlarından olması tamamilə inkar olunur. İ.P.Petruşevski XV əsrdə Qarabağ əhalisindən danışarkən qeyd edir ki, buranın alban əhalisi müxtəlif vaxtlarda erməniləşməyə məruz qalmışdır. Bu haqda qafqazşünas Veliçkonun fikirləri maraqlıdır. “Zaqafqaziya Albaniyası, yaxud ermənicə Ağvaniya məsələsi də olduqca maraqlıdır. Tərkibinə həm indiki Yelizavetpol quberniyası, həm Tiflis quberniyası, həm də Dağıstanın bir hissəsi daxil olan bu diyar ermənilərdən xristianlığı qəbul edən, lakin erməni mənşəli olmayan xalqların məskənidir. XIX əsrin əvvəllərinə qədər Üçmiədzin katolikosu ilə rəqabət aparan, bəzən də tamamilə ondan asılı olmayan ayrıca Ağvan, yaxud Gəncəsər katolikosu da mövcud idi. Vaxtilə Ağvan katolikosunun dindarları olmuş xristianlar indi erməni hesab edilir və onların qarışıq xasiyyətlərini götürüblər”. Azərbaycan tədqiqatçılarının son tədqiqatlarında Qarabağ məliklərini birmənalı şəkildə erməniləşdirlməsinin tamamilə saxta, əsassız olduğu arxiv sənədləri əsasında təkzib edilmişdir: 1723-cü ilin martında Qarabağ məliklərindən 4-nün ətrafdakı dağıdıcı hücumlardan qorunmaq üçün I Pyotra ünvanladıqları məktub çox maraqlıdır. Məktubda təqdim edilən “alban türkləri” ifadəsi məktubun rus dilinə tərcümə edilmiş variantında “alban müsəlmanları” ifadəsi ilə əvəz edilmişdir. Bundan başqa, Qarabağın xristian məliklərinin 1781-ci il 2 sentyabr tarixində II Yekaterinaya ünvanladıqları məktubunun erməni dilində olan variantında məliklər özləri haqqında “biz Arşaki və Alban taxt-tacının çarları nəslinə məxsusuq” ifadələrini yazmışlar. Erməni tarixçiləri həmin sənədi rus dilində təqdim edərkən qeyd etdiyimiz cümləni saxtalaşdırıb “biz erməni rəisləri nəslindənik” ifadələri ilə əvəz etmişlər. Göründüyü kimi, Qarabağ məlikləri mənşəcə alban, qıpçak türkləri olduqlarını unutmamışdılar...”-deyə A.Sadıqovun tədqiqatında qeyd edilir.
- " Harada alban, ağvan yazılıb, onu dəyişib "erməni" ediblər"
AMEA-nın Qafqazşünslıq institutunun Qafqaz tarixi şöbəsinin müdiri, professor Qasım Hacıyev “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, ermənilər alban məliklərinin tarixini də saxtalaşdırıb. " Elə tarixi sənəd, xəritə, mənbə yoxdur ki, ermənilər ora əl atmasın, saxtalaşdırmasınlar. Hansı birinə əl vurublarsa onu saxtalaşdırmaqdan çəkinməyiblər. Söhbət Cənubi Qafqaza aid mənbələrdən gedir. Erməninin tarixi yoxdur. Onların tarixi saxtakarlıqdan ibarətdir. Ermənilər tarixi saxtalaşdırma edərkən Qarabağ məliklərinin tarixini də "unutmayıblar".
Qarabağ məliklərinin erməni kimi qələmə verilməsi halları olub, bu barədə də ermənilər saxta "mənbələr" "icad" ediblər. Məliklər çara məktubları alban olaraq yazıblar, onlar yazdıqları dövrdə orada ermənilər yox idi.
Qarabağ məlikləri alban nəslindən olan xristianlar idi. Məliklərə aid olan arxiv sənədlərinə ermənilər ciddi "əl gəzdirib" o məktubları da saxtalaşdırıblar. Harada alban, ağvan yazılıb, onu dəyişib "erməni" ediblər. O məktublarda onlar yazırdılar ki, alban türklərdir. Ermənilər nə qədər saxtalıqlar etsə də, onların təhrifləri ifşa olunur. Bu gün bütün dünya bilir ki, məliklər erməni deyillər"-deyə Q. Hacıyev qeyd etdi.
İradə SARIYEVA