Fransa Cənubi Qafqaza həsrət qaldı - səbəb Azərbaycandır...
Hələ də Cənubi Qafqazda suyu bulandırmağa can atan Fransa Afrikada ciddi diplomatik məğlubiyyətə uğramaqda, qitə ölkələrindən qovulmaqdaır. Rəsmi Paris bunun qarşısını almağa can atsa da, artıq görünən odur ki, Afrikada Fransanı qəbul etmirlər. Elə bunun nəticəsidir ki, Fransa Afrikada mövqelərini artıq hərbi yolla da qoruya bilmir.
Mövcud vəziyyətdə Emmanuel Makron hakimiyyəti üçün daha bir ağrılı hal Nigerdən öz ordusunu çıxartmağa hazırlaşmasıdır. Halbuki, son günlərə qədər Fransa bu prosesə müqavimət göstərməyə can atırdı. Amma Nigerdə hakimiyyəti ələ keçirmiş üsyançıların qəti mövqeyi Fransaya başqa seçim şansı qoymur. Fransa prezidenti Emmanuel Makron “TF1” və “France 2” telekanallarına müsahibəsində bu halı başqa prizmadan izah etməyə çalışıb. Qeyd edib ki, ölkəsi Nigerdə hakimiyyəti ələ keçirmiş üsyançılarla hərbi əməkdaşlıqdan imtina edir və ilin sonuna qədər bu Afrika ölkəsindən ordusunu çıxarmaq niyyətindədir: “Biz hazırkı Niger hakimiyyət orqanları ilə hərbi əməkdaşlığa son verəcəyik, çünki onlar artıq terrorla mübarizə aparmaq istəmirlər. Bu, yaxın həftələrdə təşkil olunacaq və bu, əməkdaşlığın sonu deməkdir. Qarşıdakı həftələr və aylarda qoşunların nizamlı şəkildə çıxarılması zəruridir”. Makron Niameydəki bazadan hərbçilərin çıxarılmasının ilin sonuna qədər baş tutacağını açıqlayıb. Niger əhalisi arasında isə Fransa hərbçilərinin respublikada olmasından narazılıq artır. Ölkənin hakimiyyət orqanları Nigeri tərk etməyə məcbur etmək üçün Niamey bazasında yerləşdirilən fransız hərbçilərin qida, elektrik və su təchizatının kəsilməsi istiqamətində addımlar atıb. Bütün bunlar Fransanın məcbur olaraq Nigeri tərk etdiyini göstərir. Bundan başqa, Fransa səfir və diplomatlarını Nigerdən geri çağırıb. Bu arada Nigerdə hakimiyyəti ələ keçirən üsyançılar Fransa təyyarələrinə hava məkanının bağlayıb. Bildirilib ki, Nigerin hava məkanı, digər beynəlxalq uçuşlar istisna olmaqla, bütün Fransa təyyarələri və ya "Air France" şirkətinə məxsus hava gəmiləri üçün bağlıdır.
Qeyd edək ki, bir sıra Afrika ölkələri - Mali, Mərkəzi Afrika Respublikası, Burkina Faso Fransanın siyasi, hərbi və iqtisadi təsirindən imtina edib. Fil Dişi Sahili Respublikası, Seneqal kimi Fransaya yaxın sayılan ölkələrdə Fransaya qarşı kütləvi aksiyalar keçirilir. Bundan başqa, Parisin Əlcəzair, Mərakeş və Tunislə də mürəkkəb münasibətləri var. İngilis dilinin artan populyarlığı ilə əlaqədar olaraq qitədə fransız dilinin rolunun tədricən azalması da müşahidə edilir. Beləliklə, Afrika ölkələri Fransanın roluna və onun qitədəki mövcudluğuna getdikcə daha çox meydan oxuyur. Əksər müşahidəçilər hesab edir ki, Afrika Fransanın təsirindən çıxsa, ikinci Avropada ən əhəmiyyətsiz dövlətə çevriləcək. Çünki Fransaya resursların böyük hissəsi məhz Afrikadan gəlir. Fransa keçmiş müstəmləkələrin praktiki olaraq pulsuz resursları hesabına yaşayır. Məsələn, Niger minerallar və radioaktiv elementlər, uran və nikel baxımından dünyanın ən zəngin ölkələrindən biri olsa da, ən kasıb ölkələr sırasındadır. Fransanın enerji istehsalı üçün ehtiyacı olan uranın 25-30 faizini ödədiyi mühüm strateji təchizat mərkəzidir. Amma artıq Nigerdən Fransaya ixrac dayanıb. Xatırladaq ki, Nigerin cənubunda yerləşən Böyük Səhradan cənubdakı Afrika ölkəsi Qabonda avqustun 30-da çevriliş həyata keçirilib. Qabondan Fransa ən ucuz qiymətə neft idxal edirdi. Amma artıq bunlar əldən çıxır. Fransa bunlar fonunda Cənubi Qafqazda möhkəmlənməyə çaılışdığı bir vaxtda daha rüsvayçı duruma düşüb. Azərbaycana qarşı ikiüzlü siyasəti Parisi Cənubi Qafqaza indidən həsrət qoyur. Çünki Azərbaycanın razılığı olmadan Fransanın regiona daxil olması mümkünsüzdür. Fransanın bu cür qərəzli siyasəti, ilk növbədə, onun Azərbaycanla diplomatik münasibətlərinə ağır zərbədir. Bu addımlardan sonra Fransanın bölgə üzrə hər hansı bir prosesdə istənilən iştirakı yolverilməz və arzuolunmazdır. Bu dövlətin Qafqaz və Xəzər dənizi regionu üzrə apardığı siyasət bütövlükdə iflasa uğrayır. Çünki Fransa özünün siyasi riyakarlığı, ikiüzlülüyü və beynəlxalq hüquqa hörmətsizliyi ilə “bacısı” Ermənistanı da geridə qoyub. Bu fonda onu da qeyd edək ki, Azərbaycan və Ermənistan arasındakı danışıqlar Moskvada, Brüsseldə, Vaşinqtonda aparılır, Paris isə kənarda qalıb. Elə bundan sonra da proses məhz bu fonda davam edəcək. Xarici siyasətdə iflasla üzləşən Fransa ölkə daxilində də eyni problemlər yaşayır. Hətta Parisdə polis zorakılığına və irqçiliyə qarşı nümayişlər keçirilir. Son belə aksiyada etirazçılar Şimal vağzalından şəhərin şərqindəki Bastiliya meydanı istiqamətində yürüş ediblər. Nümayişçilər arasında həmkarlar ittifaqları və tələbə hərəkatlarının, o cümlədən siyasi partiyaların nümayəndələri olub. Yürüş iştirakçıları polis əleyhinə şüarlar səsləndirib, hüquq-mühafizə orqanları əməkdaşlarından zərərçəkənlərlə həmrəyliklərini bildiriblər. “Le Parisien” qəzetinin məlumatına görə, hakimiyyət Fransa şəhərlərinin küçələrində asayişi qorumaq üçün 30 minə qədər polis və jandarm cəlb edib. Bu da Fransa hakimiyyətinin güc faktoruna daha çox diqqət etməsinin daha bir təzahürüdür.
Tahir TAĞIYEV
