Azərbaycan kişilərində psixi pozğunluq qadınlardan 3 dəfə çoxdur...
Könül İsmayılova: “Qadınlar kişilərə nisbətən daha tez depressiyadan çıxdığı üçün bəylər arasında psixi xəstəliklərin artması daha çox müşahidə olunur”
Son statistik rəqəmlərə əsasən, ölkədə psixi xəstələrin sayı artıb. Səhiyyə Nazirliyi və Dövlət Statistika Komitəsinin 2024-cü il üzrə yaydığı məlumata əsasən, Azərbaycanda psixi və davranış pozuntuları ilə qeydiyyata alınan şəxslərin sayı 8.376 nəfərə çatıb.
Onların 6.219 nəfəri kişi, 2.157 nəfəri isə qadındır. Açıqlanan rəqəmlərdən də bəlli olur ki, psixi xəstələr arasında bəylər üstünlük təşkil edir.
“Sosial ünsiyyətin aşağı olması, insanların sutkanın çoxunu telefonla baş-başa keçirməsi gündəlik həyat normasını və yuxu rejimini pozur, nəticədə...”
Psixoloq Könül İsmayılova “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, psixi problemləri olan insanların və bununla bağlı xəstəliklərin artım tendensiyası bu gün tək Azərbaycanda deyil, bütün dünyada müşahidə olunur: “Psixi problemi olan insan da digərləri kimi normal insandır, hansısa qeyri-adi özəlliyi yoxdur. Buna görə də onu cəmiyyətdən təcrid etməyə dəyməz. Psixi problemi olan o demək deyil ki, elə ancaq psixotrop dərmanlar qəbul etməli, ağır doza altında gün ərzində yalnız dərmanlar vasitəsilə sakitləşdirilməlidir. Bu, müalicə metodu deyil. Dünya praktikasında psixi problemli insanların müalicəsi üçün reabilitasiya metodu tətbiq edilir. Bu nə deməkdir? Belə insanların müalicəsi cəmiyyətin içində aparılır. Yəni xüsusi olaraq hansısa stasionar mərkəzlərə qəbul etmədən müalicə prosesi insanlarla qarşılıqlı ünsiyyət əsasında həyata keçir. Belə olduqda isə hər kəs bu kimi müalicə növlərinə normal yanaşar və qarşı tərəfi cəmiyyətdən kənarlaşdırmaz. Təşvişli psixi pozuntulardan əziyyət çəkən insanlar özlərində daim emosional gərginlik hiss edir, daim nə isə pis bir hadisənin baş verəcəyini gözləyirlər. Belə xəstələrdə, eyni zamanda, təngnəfəsliyin yaranması, ürək döyüntüsünün dəyişməsi, tərləmə halları baş verir. Panik pozuntulardan əziyyət çəkən insanlarınsa 2-3 dəqiqə ərzində sanki nəfəsi dayanır. İnsan həmin an fikirləşir ki, mən ya öləcəyəm, ya da dəli olacağam. 2-3 dəqiqədən sonra bu hal ötüb keçir. Belə xəstələr öz səhhətlərindəki bu narahatlığa görə kardioloq, nevropatoloq və endokrinoloqlara müraciət edirlər. Amma həmin həkimlərin müayinələri zamanı heç bir mənfi hal aşkarlanmır, analizlərin nəticələri normal olur".
Kişilər arasında psixi xəstəliklərin artmasına gəlincə, psixoloq qeyd etdi ki, insanın beynində formalaşan bütün düşüncələr davranışları sayəsində qarşı tərəfə sərgilənir: “Kişilərdə rasionallıq, qadınlarda daha çox irrasional və emosional davranış müşahidə olunur. Kişilərə isə daha çox rasionallıq xasdır. Dolayısı ilə qadın davranışlarının kökündə irrasionallıq və emosionallıq dayanırsa, təbii ki, onlarda emosionallıq kişilərdən daha çoxdur. Məlumdur ki, qadınlar kişilərə nisbətən daha tez depressiyadan çıxır.
Psixi xəstəliklərin sayının artmasının səbəblərindən biri də bəzi insanların normadan artıq, istirahətsiz işləməsi, bəzilərinin isə ümümiyyətlə işsiz olduğu üçün stress yaşamasıdır. Sosial ünsiyyətin aşağı olması, insanların sutkanın çoxunu telefonla baş-başa keçirməsi gündəlik həyat normasını və yuxu rejimini pozur. Səbəblər o qədər çoxdur ki, fərdə görə dəyişir. İnsanlar özlərini yalqız hiss edir, ümidsizdirlər, həyatın mənasının olmadığını düşünürlər. Təbii ki, hər insan genetik kodlarına, yaşına, xarakterinə, dəyərlərinə görə hadisələrə fərqli reaksiya verir. Psixoloji immuniteti yüksək olan insanlar vəziyyəti daha stabil saxlaya bilir. Kimisi mühit, kimisi strategiya, kimisi inanc və dəyərlər, kimi də şəxsiyyət və ya mənəvi səviyyədə boşluq yaşayır. Bu isə psixologiyamıza, sağlamlığımıza müsbət təsir göstərir”.
Həmsöhbətimiz onu da əlavə etdi ki, psixi xəstəliklərdə erkən diaqnoz önəmlidir: “Valideynlər yeniyetmə övladlarına diqqət göstərməli, biganə yanaşmamalıdır. Məlumat üçün deyim ki, şizofreniya, bipolar kimi xəstəliklərdə erkən diaqnostika çox vacibdir. Xəstəliyin başlanğıc yaşı çox vaxt yeniyetməlik dönəmidir. Abituriyentlik dönəmi yeniyetmənin davranışları çox vaxt abituriyentin stressi kimi qəbul edilir deyə diaqnozun qoyulması daha da gecikir. Erkən diaqnostika olduqda xəstəlik müalicə ilə dayandırılıb, sonra təkrarlanmanın qarşısı alına bilir. Bu da dağıdıcı gedişatın qabağını alır. Ona görə də, yeniyetməlik dövründə uşaqları olan valideynlər onların əlamətlərini gözdən qaçırtmamalıdır. Uşaq özünə qapana bilər, tamamən sosial olaraq özünü izolyasiya edə bilər, heç dost çevrəsi olmaya bilər, çox qəribə maraqları yarana bilər, çox radikal dindarlıq kimi fikirləri yarana bilər. Bunların hamısı bir əlamət sayılır və əhəmiyyət kəsb edir”.
Günel CƏLİLOVA
