Cümə axşamı günü, 10 iyul 2025
     

"Elmlər doktoru" adı ləğv olunur - ciddi arqumentlər var...

Image

Azərbaycanda elmin çox zəngin tarixi və ənənələri var. Əsrlər boyu Azərbaycan alimləri elmi təfəkkürün müxtəlif sahələrində meydana gətirdikləri kəşflərlə bəşəriyyətin elmi xəzinəsinə böyük töhfələr veriblər. Elmlə məşğul olanlar müxtəlif titullara, adlara malikdir. Ancaq bu adların, dərəcələrin ,xüsysilə elmlər doktiru adının ləğv olunması uzun müddətdir ki, müzakirə olunur.

Rəsmi şəxslər, nazirlik rəsmiləri və ekspertlər bu elmi dərəcənin ləğv olunmasının tərəfdarı olduğunu deyir. Onların fikrincə, bu mərhələ Sovet elmindən bizə qalmış yadigardır: “Sovet elmi də bunu daha çox alman təhsil sistemindən götürüb. 1819-cu ildən sonra Rusiyanın bir neçə universitetində elmlər doktoru pilləsi təsdiq edilib və istifadə olunmağa başlayıb”.

İlham Əhmədov: “Alimin öz alimliyini sübut etməsi üçün onun 2-ci dəfə doktorluq dissertasiyası müdafiə etməsinə ehtiyac yoxdur”

Fəlsəfə Doktoru, dosent, təhsil eksperti İlham Əhmədov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, “Ali təhsil haqqında” qanunda bu məsələ öz əksini tapıb: “Hesab edirəm ki, elmi ictimaiyyət bu məsələyə dair müzakirələr aparmalıdır. Alimin öz alimliyini sübut etməsi üçün onun 2-ci dəfə doktorluq dissertasiyası müdafiə etməsinə ehtiyac yoxdur. O artıq ya alimdir, ya da yox. Fəlsəfə doktorluğu müdafiə edib, amma hələ alim ola bilməyənlər, 2-ci, 3-cü v.s. dəfə də dissertasiya müdafiə etsələr də, alim ola bilməyəcəklər, uzaq başı professor ola bilərlər. Yox, əgər fəlsəfə doktoru olaraq, özünü elmdə təsdiq edə bilibsə, onun da 2-ci, 3-cü v.s. dəfə də dissertasiya müdafiə etməsinə ehtiyac yoxdur, artıq hamı onu alim kimi qəbul edir. Alimin ölkə daxilində və xaricində elmi ictimaiyyət tərəindən tanınması və qəbul edilməsi üçün bəzən onun bir məruzəsi, bir ideyası, bir məqaləsi, bir kitabı da bəs edir. Necə deyərlər, el gözü tərəzidir, həmkarları, elmi cəmiyyət kimin kim olduğunu yaxşı bilir. Doktorluq müdafiəsi alimdən xeyli əlavə vaxt, enerji və digər resurslar tələb edir, xüsusən də bizdə. Amma bunun müəllifdən başqa heç kimə və heç nəyə, heç elmin inkişafına da faydası olmur. Türkiyədə, Avropada, Yaponiyada, Çində, İsraildə, ABŞ-da v.s. ölkələrdə elmlər doktoru dərəcəsi yoxdur, amma onlarda elm, alim, kəşflər, innovasiyalar, yeni texnologiyalar və nəhayət inkişaf, biliklər cəmiyyəti və bilik iqtisadiyyatı var. Bizdə fəlsəfə doktoru, elmlər doktoru, akademiklər çoxdur (10 min nəfər), amma elm, kəşf, innovasiya və yeni texnologiyalar demək olar ki, yoxdur. Elmimizin durumunu iqtisadiyyatımıza, büdcəmizə, onun strukturuna, gəlirləri və xərclərinə baxanda da görmək olar. Elmə və alimə dəyər verilməyən ölkənin iqtisadiyyatı xammal əsaslı olar, xammal tükənəndə və ya qiymətləri düşəndə büdcə boş qalar, analoqsuz tənəzzül olar. Elm tarixində kəşf müəlliflərinin 99 % elmlər doktoru olmayıblar, son 25 ilin mühüm kəşflərindən biri olan, 100 il heç kimin isbat edə bilmədiyi “Puankare hipotezasını” isbat edən Qriqiriy Perelman kimi (yeri gəlmişkən, Q.Perelman RF EA-nın və bir sıra xarici akademiyaların üzvlüyü təklifindən, həmçinin öz kəşfinə görə 1 milyon dollar mükafatdan da imtina edib).

Elmi kəşflər edənlərin arasında heç fəlsəfə doktoru olmayanlar da az deyil. Bu durum göstərir ki, hər hansı ölkədə elmin real inkişafı üçün elmlər doktoru dərəcəsi və bu adın daşıyıcılarının sayı əhəmiyyətli deyil. Əsas məsələ ölkədə elmi mühit, elmə iqtisadiyyatın tələbi, elmi tədqiqatlara sifarişlərin olması, elmin normal maliyyələşməsi, elmi qrantların olması, alimə dəyər verilməsidir. Bizdə bunların heç biri 35 ildir ki, yoxdur. Kimsə 2-3 elm sahəsi üzrə elmlər doktorluğu dissertasiyası müdafiə etsin, ya heç müdafiə etməsin, bundan da heç nə dəyişmir.

Millət vəkillərinin mandat alandan sonra, məmurların yüksək vəzifə tutmasından sonra az bir zamanda elmlər doktoru olmalarının da elmə aiddiyyatı yoxdur, amma bu ölkədə elmin hansı meyarlarla qiymətləndirilməsi və real durumunu əyani göstərir.

Biz bu fikirləri özümüz elmlər doktorluğu müdafiə etmədiyimizə görə yazmırıq. Məhz burda yazdığımız səbəblərdən vaxtı ilə doktorluq dissertasiyası yazmadıq və müdafiə etmədik, hərçənd dostlar və həmkarlar buna təkid edirdilər. İmtinaya səbəb həm də yersiz büroktratik əngəllər, süni maneələr v.s. kmmi qeyri elmi tələblər idi. Hərçənd hər mənada imkanımız olub buna. Namizədlik dissertasiyası müdafisindən sonra keçən 40 il ərzində bəlkə də 20 dəfə doktorluq dissertasiyası yaza bilərdik. Əgər ölkədə heç bir elmi mühit, elmə və alimə dəyər yoxdursa, doktorluq dissertasiyasının nə əhəmiyyəti var? Quru ada görə? Bundansa, nəzəri, praktik, tətbiqi əhəmiyyətli məqalələr yazmaqla, konkret bir sahənin problemlərini araşdırmaq, təhlil etmək, təkliflər vermək, bu sahənin inkişafına təkan vermək, müxtəlif layihələrdə iştirak etmək, beynəlxalq konfranslarda sistematik olaraq iştirak və məruzələr etmək daha yaxşıdır, əgər bu yazılanları və təklifləri oxuyub, anlayıb əməl edənlər olsa.

Cəmiyyətin elm mövzusunda müzakirələr aparması yaxşıdır. Amma bundan elmin inkişafına fayda az olacaq. Daha yaxşı olar ki, niyə ETN elmi tədqiqatlara qrantlar ayırmır, təhsil tədqiqatlarını sifariş etmir, bunu maliyyələşdirmir, "Elmin İnkişaf Fondu", "Təhsilin İnkişaf Fondu" nə ilə məşğuldur, onlardan elmin və təhsilin inkişasfına xeyir varmı, onların fəaliyyətinin səmərəsini necə artırmaq olar v.s. kimi məsələləri müzakirə edək. Bu işdə dönüş yarada bilsək, elm və təhsil cüzi də olsa inkişaf edə bilər”.

Nadir İsrafilov: “Elmi dərəcələrin nüfuzuna kölgə salmaq yox, əksinə, onları bir az da rəğbətləndirmək lazımdır”

Təhsil eksperti Nadir İsrafilov “Bakı-Xəbər”ə şərhində qeyd etdi ki, təhsildə yenilik etmək, köhnəni dağıtmaq demək deyil, mövcud olanı daha da təkmiləşdirmək, yeniləmək və müasir dövrün tələblərinə uyğunlaşdırmaqdır: “Bu mənim subyektiv fikrim deyil, Təhsil sahəsində İslahat Proqramının “təhsil sahəsidə uzun illərdən bəri toplanmış potensialı saxlamaq və inkişaf etdirmək yolu ilə təhsildə məzmun və forma dəyişiklikləri aparılması” barədə tələbidir. Azərbaycanda “elmlər doktoru mərhələsinin ləğv edilməsi”, bu mərhələnin “Sovet elmindən bizə qalmış yadigar” kimi əlaqələndirilməsi heç bir halda uzun illərdən bəri ziyalılıq etalonu hesab etdiyimiz, hörmət və ehtiram göstərdiyimiz elmi dərəcənin ləğv edilməsi üçün əsas ola bilməz. Belə bir addımın atılması heç “uzun illərdən bəri toplanmış potensialı saxlamaq və inkişaf etdirmək” barədə “İslahat Proqramı”nın tələbləri ilə də uzlaşmır. Digər tərəfdən, “Sovet elmindən bizə qalmış yadigara” qarşı belə hörmətsizlik milli mentalitetimizə də baş ucalığı gətirməz axı... Onu da unutmayaq ki, “sovet elmi” başqa şeydir, “sovet sistemi” tamam başqa şey. Biz nə vaxta qədər “təhsil sistemi” ilə “siyasi sistemi” qarışıq salmaqda davam edəcəyik? Hesab edirəm ki təhsil salnaməmizi tarixi dövrlərə görə səciyyələndirmək, bununla bağlı paralellər aparmaq yanlış yanaşmadır. Istəsək də, istəməsək də razılaşmalıyıq ki, istər Cümhuriyyət dövrü olsun, istərsə də sovet dönəmi, bunlar bizim çoxəsrlik tariximizin, keçdiyimiz uzun, şərəfli və keşməkeşli yolun yaddaşlarımızda iz buraxan salnaməsidir. İqtisadiyyatımızda, elm və təhsilimizdə, mədəniyyət və incəsənətimizdə dərin savada, yüksək ixtisasa malik nə qədər insanlar yetişib, ölkəmizin daha da inkişaf etməsi və tərəqqisinə öz layiqli töhfələrini verib. Ümumilli liderimiz Heydər Əliyev deyirdi: “Əgər bunlar olmasaydı, Azərbaycanın iqtisadiyyatı belə güclü inkişaf edə bilməzdi. Bunlar olmasaydı, Azərbaycan elmi inkişaf edə bilməzdi. Bunlar olmasaydı, biz indi Azərbaycanı müstəqil dövlət kimi idarə edə bilməzdik. Onları qiymətləndirmək lazımdır və on illərlə əldə etdiyimiz nailiyyəti heç vaxt unutmamalıyıq”. O ki, qaldı “dünyanın heç bir yerində - normal ölkələrdə ümumiyyətlə elmlər doktoru yoxdur, bizdə var” İddiasına, bizdə də elə şeylər var ki, dünyanın heç bir normal ölkələrdə yoxdur. Bu o deməkdirmi ki, harda nə varsa bizdə də olmalıdır, yaxud bizdə olan da digərlərihdə olmalıdır? Bu sistem digər ölkələrdə də var, sadəcə olaraq, fərqli adlarla və fərqli formalarda. İkincisi, onu da nəzərə alaq ki, “Elm haqqında” Qanunda “yüksəkixtisaslı elmi kadr - fəlsəfə doktoru və ya elmlər doktoru elmi dərəcəsinə malik olan şəxs” kimi təsbit olunub, yəni elmi ixtisaslaşmanın və yüksək səviyyəli akademik fəaliyyətin rəmzidir. Sadəcə olaraq mövcud prosedur bir qədər sadələşdirilməli, xaricdə olduğu kimi elmi adları universitetlər verməlidir. Nə qədər ki, elmlər doktoru elmi dərəcəsini Ali Attestasiya Komissiyası verir, bu məsələyə bir daha həmin komissiya ləğv olunduqdan sonra qayıtmaq olar. Bu müddətdə isə, elmi dərəcələrin nüfuzuna kölgə salmaq yox, əksinə, onları bir az da rəğbətləndirmək lazımdır. Heç olmasa ona görə ki, bəlkə əlavə stimullaşdırma elm adamlarımızı hərəkətə gətirsin, elmimizi yerindən tərpətsin. Əks təqdirdə, sabah və ya o birisi gün “Əməkdar müəllim”, “Əməkdar elm xadimi” kimi fəxri adların da ləğv edilməsi barədə məsələ qaldırıla bilər...”.

Günel CƏLİLOVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

10.07.2025 / 16:25
Əliyevlə Paşinyan Əbu-Dabidə konkret nələri razılaşa bildilər?...

10.07.2025 / 16:22
Əliyevlə Paşinyanın ikitərəfli formatla bağlı razılaşması danışıqlar tarixində ən unikal nəticələrdən biridir...

10.07.2025 / 16:12
İmaməddin Xəlilov beynəlxalq təlim-məşq toplanışının ən fəal kişi parataekvondoçusu seçilib

10.07.2025 / 16:10
Dünyanın məşhur səyahətçisi Xankəndidən Avropa və Kanadaya məktublar göndərib

10.07.2025 / 15:31
Əbu-Dabi görüşü sülh müqaviləsi üçün mühüm hazırlıq oldu

10.07.2025 / 15:20
Prezident Əliyevlə Paşinyan ikitərəfli formatda dialoqu davam etdirmək barədə razılığa gəldi

10.07.2025 / 15:17
"Rusiya Azərbaycanla Ermənistan arasında birbaşa dialoqu alqışlayır" - Peskov

10.07.2025 / 15:05
“İki sahil” keçdiyi şərəfli yolla müstəqilliyimizin bərpasının 34 illik tarixinə bələdçilik edir

10.07.2025 / 14:25
Beynəlxalq səyyahlar Şuşa şəhərində...

10.07.2025 / 14:18
Əbu-Dabidə Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüşün nəticələri açıqlandı

10.07.2025 / 14:05
Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüş başa çatdı - FOTO/VİDEO/YENİLƏNDİ

10.07.2025 / 14:02
"Bacımın meyitini üç gün sonra götürə bildim, qardaşım hələ də itkindir" - Xocalı soyqırımı zamanı yaralanmış şəxs

10.07.2025 / 13:54
"İşdən çıxarılan məktəb direktorlarının 20 faizi məhkəmə qərarı ilə işinə bərpa olunub" - Nazir

10.07.2025 / 13:40
İlk dəfə Şuşadan poçt vasitəsilə Avropa və ABŞ-a məktub göndərildi

10.07.2025 / 13:31
Nəsimidə narkoşəbəkənin iki üzvü 21 kq narkotiklə saxlandı...

10.07.2025 / 13:10
Евгению Примакову! Между русской культурой и Азербайджаном не нужны посредники - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

10.07.2025 / 12:50
İtaliyada anomal istilərdən 500 nəfərin öldüyü iddia edildi...

10.07.2025 / 12:34
6 ayda 40 bağça direktoru işdən çıxarılıb, 100-dən çoxuna isə töhmət verildi

10.07.2025 / 12:17
Ermənistanda müxalif deputatın oğlu da saxlandı

10.07.2025 / 12:00
Hacıqabulda 55 yaşlı kişi cərəyan vurmasından öldü

10.07.2025 / 11:45
Keçmiş prezident yenidən həbsxanaya atıldı

10.07.2025 / 11:43
Baş prokuror Zaqatalada vətəndaşları qəbul edəcək

10.07.2025 / 11:25
Azərbaycanda rus bölmələri bağlanmayacaq - nazir açıqladı

10.07.2025 / 11:12
Rusiya şirkətindən QƏRAR - Tehrana bütün reyslər ləğv edildi

10.07.2025 / 11:05
"Bu prosesin məqsədi müəllimləri işdən çıxarmaq deyil"- Emin Əmrullayev

10.07.2025 / 11:03
Ermənistanla gerçəkdən sülh mümkündürmü? - CANLI

10.07.2025 / 11:00
Bir gündə 13 kiloqramdan çox narkotik vasitə aşkarlanıb - polis

10.07.2025 / 10:44
“Mədəni İrs Beynəlxalq Ustad Məktəbinin yaradılması və kursların keçirilməsi” layihəsi çərçivəsində görüş keçirilib

10.07.2025 / 10:28
Bazar günü 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək

10.07.2025 / 10:20
Azərbaycan və Çin dəmiryolları arasında mühüm razılaşma

10.07.2025 / 10:16
İsveçdə qalmaqal - nazir qohumuna görə təzyiq altındadır

10.07.2025 / 10:10
“815” Çağrı Mərkəzinə 70 mindən çox zəng daxil olub

10.07.2025 / 10:05
Beynəlxalq səyyahlar Füzuliyə gəliblər

10.07.2025 / 10:02
Ağdərə sakini mal-qara otararkən minaya düşüb - BİRGƏ MƏLUMAT

10.07.2025 / 09:43
Bu gün Naxçıvanın bəzi ərazilərində içməli su olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

10.07.2025 / 09:28
Hər il dünyada 12 milyon qız uşağı erkən evliliyə məcbur edilir - BMT həyəcan təbili çalır..

10.07.2025 / 09:18
“Sabah” bu gün Sloveniya klubuna qarşı meydana çıxır

10.07.2025 / 09:12
Ərdoğan Burhanettin Duranı yeni vəzifəyə təyin edib

10.07.2025 / 09:02
15 ölkədən olan səyyahların Qarabağ və Şərqi Zəngəzura səfəri başlayıb

10.07.2025 / 08:40
Azərbaycana dəvə əti nə üçün idxal olunur?

10.07.2025 / 00:18
Rusiya Azərbaycandan iki şirkətin süd məhsullarının idxalına qadağa qoydu

09.07.2025 / 23:23
Prezident İlham Əliyev Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyana xatirə hədiyyəsi təqdim edib

09.07.2025 / 21:11
Rusiya narahatdır - İranın zənginləşmiş uran qalıqları ABŞ-ın əlinə düşə bilər...

09.07.2025 / 20:54
Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı yeni proseslərə start verilir

09.07.2025 / 20:39
Tramp Ukraynaya hərbi yardımı tam bərpa etdi - bunu yeni siyasi oyun sayanlar da var...

09.07.2025 / 20:25
Trampın yeni qərarı dolların kursunu dəyişdi, manata da təsir ehtimalları var…

09.07.2025 / 20:11
Xəzər dənizinə yeni güclü oyunçu gəlir - Azərbaycan prosesə qəti dəstək verir...

09.07.2025 / 19:54
Tramp Qəzzada sülh yaratdı ki, Nobel mükafatına təqdim olunur?

09.07.2025 / 19:39
Paşinyan Qərblə razılaşıb - ölkədə müxalifət qalmayacaq...

09.07.2025 / 19:25
Xarici media qurumları ilə bağlı Azərbaycanda mühüm qanun proseduru başlayır...

09.07.2025 / 19:10
Trampın 14 dövlətə "xoşbəxtlik məktubları" dünyanı bədbəxt edə bilər....

09.07.2025 / 18:51
Tramp-Rubio görüşündə Qarabağ sülh müzakirəsi - ABŞ-da inanılmaz nikbinlik var...

09.07.2025 / 18:36
Dünya Kilsə Şurasının Paşinyana qarşı erməni kilsəsi ilə "xristian həmrəyliyi"...

09.07.2025 / 18:23
Azərbaycan və BƏƏ arasında Hərtərəfli İqtisadi Tərəfdaşlıq Sazişi imzalandı

09.07.2025 / 18:19
Azərbaycanın xaricdəki səfirləri Xankəndidə

09.07.2025 / 18:16
PKK-çıların tərksilah olunması prosesi başladı – ilk olaraq Süleymaniyyədə...

09.07.2025 / 18:07
Milli mətbuatın 150 illik sərəncamı ölkə boyu necə icra olunur...

09.07.2025 / 18:05
Prezident İlham Əliyevin Əbu-Dabidə BƏƏ Prezidenti ilə görüşü olub - FOTO

09.07.2025 / 17:53
Hindistan erməni "soyqırımını" tanısa, Azərbaycandan xəbərdarlıq ala bilər...

09.07.2025 / 17:39
Sanballı sənətkarlar yüngül şou ifaçılarla eyni teleproqramlardan imtina edir...

09.07.2025 / 17:26
Naxçıvan Konstitusiyasında islahatlar hüquqi dövlət quruculuğunda önəmli yer tutur...

09.07.2025 / 17:17
Trampın Putini hədələyən səs yazısı ortaya çıxdı - “Moskvanı bombalayaram”

09.07.2025 / 17:03
“İki sahil” 34 yaşını qeyd edir

09.07.2025 / 17:01
Formula 1 2026-cı il təqvimində dəyişiklik edib

09.07.2025 / 16:58
QDF-in təşəbbüsü ilə növbəti “Qarabağ Gecəsi” xeyriyyə konserti keçirilib

09.07.2025 / 16:45
Əhliman Əmiraslanovun təşəbbüsü ilə Sabirabadda hüquqi yardım göstərildi - FOTO

09.07.2025 / 16:37
Avropa NATO-Rusiya müharibəsinə hazırlaşır – qitənin ən böyük limanında hərbi gəmilər üçün yer ayrılır...

09.07.2025 / 16:19
Makron bu dəfə də Britaniyada arvadından “şillə yedi”...

09.07.2025 / 15:53
"Moskva “Sputnik Azərbaycan” rəhbərlərinin həbsi işi üzrə Bakı ilə təmasları davam etdirir" – Rusiya XİN

09.07.2025 / 15:16
Zaxarova rusiyalıların Ermənistana girişinin qadağan edilməsinə münasibət bildirdi

09.07.2025 / 14:55
Prezident İlham Əliyev Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfər edib - FOTO

09.07.2025 / 14:43
Sumqayıtda quldurluq edən şəxs saxlandı

09.07.2025 / 14:23
Azərbaycan XİN İranın İrəvandakı səfirinə sərt cavab verdi...

09.07.2025 / 14:09
84 min dollar vəsaiti ölkədən çıxaran şirkətə 17 min dollara yaxın cərimə kəsildi...

09.07.2025 / 13:54
Bu il 6 minə yaxın keçmiş məcburi köçkün bu kəndlərə qayıdacaq...

09.07.2025 / 13:45
Prezident İlham Əliyevin Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyan ilə görüşü olacaq

09.07.2025 / 13:36
Qəzzada hərbi əməliyyatlar bərpa olunmayacaq - Tramp HƏMAS-a söz verdi

09.07.2025 / 13:23
DİN avtobus dayanacaqlarını zəbt edən sürücülərə xəbərdarlıq etdi

09.07.2025 / 13:11
Türkiyənin turizm mərkəzi : “Akdeniz’in İncisi” Mersin...

09.07.2025 / 13:10
Завтра может быть сенсация! Встреча И.Алиева и Н.Пашиняна - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

09.07.2025 / 12:57
Azərbaycanda xərçəng xəstələrinin sayı artıb

Naxçıvan Konstitusiyasında islahatlar hüquqi dövlət quruculuğunda önəmli yer tutur...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910