Azərbaycan alimlərinin beynəlxalq konfranslarda iştirakına ən böyük maneə - hətta ölkədaxili beynəlxalq konfranslarda iştirak da pulludur?
Bir alimin, elm adamının ölkə elmini dünyada təbliğ etməsi, tanıtması elə də asan deyil. Çünki bunun üçün təkcə savad, bilik, insanın elmə verdiyi, vermək iqtidarında olduğu fayda kifayət etmir, bir çox halda elmi seçən insanların güclü dayağı olmalıdır, başlıcası isə maliyyə dayağı.
Bəzən giley-güzar edirik ki, Azərbaycan alimi niyə dünyada tanınmağa elə də can atmır, nə üçün bizim elm adamlarımız beynəlxalq elmi simpozium və konfranslarda ölkəmizi təmsil etməyə elə də maraq göstərmirlər. Bizim alimlər hansı səbəbdən bu kimi tədbirlərdə iştirak edib erməni alimlərinin cavabını vermirlər? Səbəbini bilmədən alimlərimizi tənqid edirik.
Alimlərlə, elmi ictimaiyyət nümayəndələri ilə söhbətlərimiz zamanı məlum olur ki, Azərbaycan alimləri xaricdə keçirilən elmi konfrans və simpoziumlarda iştirak etmək üçün mütləq mənada konfrans təşkilatçılarına pul ödəməlidirlər, çox zaman isə qiymətlər baha olduğu üçün alimlərimiz o konfranslara gedə bilmirlər. Universitetlər və elmi mərkəzlər isə əksər vaxtda maliyyə dəstəyi vermirlər ki, onlar xarici ölkələrdə keçirilən bu kimi beynəlxalq tədbirlərdə iştirak edib, ölkəmizi və əməkdaşı olduqları ali məktəbi, elmi müəssisəni təmsil etsinlər. Bundan başqa, hətta öz ölkəmizdə keçirilən konfranslarda da yerli alimlərin pul ödədiyi bildirilir.
Alimlər qeyd edirlər ki, xarici ölkələrdə keçirilən bir konfransa getmək üçün alimdən külli miqdarda vəsait tələb olunur. Bəzən bir səfərin alimə az qala 1000 manata başa gəldiyi deyilir. Bu pulu isə əldə etmək müşkülə çevrilib, bəzi müəssisələr cüzi miqdarda alimə maddi dəstək göstərsələr də, ümumiyyətlə, bunu onların öz üzərinə atan müəssisə də az deyil.
Alimlər deyirlər ki, Türkiyə, İran və digər ölkələrdə alimlərin xərcləri işlədikləri ali məktəblər və elmi mərkəzlər tərəfindən ödənilir.
- “Elə hallar olur ki, maliyyə problemi üzündən alimin konfransa getməsi mümkün olmur”
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Rasim Heydərov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, həqiqətən də xaricdə keçirilən elmi konfrans və simpoziumlarda alimlərin iştirakı ödənişlidir. R.Heydərovun sözlərinə görə, beynəlxalq konfranslar, adətən, müxtəlif formalarda təşkil olunur və konfransın ödənişli olub-olmaması onu keçirən təşkilatdan asılıdır: “Ümumiyyətlə, elmi konfranslar müxtəlif formalı olur. Elə təşkilatçı var, konfransı ödənişli edir, eləsi var, tam ödənişsiz edir, eləsi də var, deyir ki, yol xərcini özünüz ödəyin, qalan xərcləri biz qarşılayacağıq. Belə şeylər olur. Bizdə də belədir ki, elmi konfransa gedən alimlərin iştirak xərcini işlədikləri müəssisələrin bəziləri tam, bəziləri yarısını ödəyir, eləsi var, yalnız yol xərcini ödəyir”.
Konfransların pullu olması və bir sıra hallarda ödənişin alimin üzərinə düşməsi alimlərimizin konfranslara getməsinə, ölkəmizi təmsil etməsinə mane olur. “Elə hallar olur ki, maliyyə problemi üzündən alimin konfransa getməsi mümkün olmur. Bəzən müəssisə iki adam göndərməli olduğu halda, birini göndərir, o biri gedə bilmir. Alimlərin istəyinə qalsa, ildə 5-6 konfransa getmək istəyərlər, amma onların hamısına getmək üçün maddi imkanları çatmır”.
Bizim universitetlərin çoxunun alimlərin konfranslarda iştirakını maliyyələşdirməməsinə gəlincə, R.Heydərov bildirdi ki, ali təhsil müəssisələrinin bu məsələyə yanaşması eyni deyil. “Bu, universitetdən asılıdır. Elə universitet var ki, ödənişi tam edir, eləsi var, yarısını ödəyir, eləsi də var, heç ödəmir. Əslində, alimlərin konfranslara gedib iştirak etməsi maliyyələşdirilməlidir, çünki o həm ölkəni, həm də universiteti təmsil edir. Alimin maaşı xarici ölkələrdəki kimi çox yüksək deyil ki, biz özümüz ildə bir neçə elmi konfransa gedə bilək. Bizdə alimin o imkanı yoxdur ki, gedib konfransları gəzsin. Normalda o xərclər ödənilməlidir. Universitetlərin özlərində elə adamlar var ki, ildə beş-altı konfransa gedir, eləsi də var, gedə bilmir”.
Eyni adamların xaricdə keçirilən beynəlxalq elmi konfranslarda iştirak etmək xərclərinin universitet tərəfindən ödənilməsi digər alimlərə qarşı ayrıseçkilik olub-olmadığına gəlincə, R.Heydərov qeyd etdi ki, bu, universitetin öz əməkdaşına verdiyi dəyərin nəticəsidir.
Azərbaycanda keçirilən konfranslarda yerli alimlərin də pul ödəməsinə gəlincə, R.Heydərov dedi ki, elə konfrans var, ödənişsizdir, elə konfrans da var, ödənişlidir. “Bizim ölkədə də keçirilən elə konfranslar var ki, ödənişlidir, digərləri pulsuzdur. Bu, təşkilatçılardan asılı məsələdir. Bizdə elə konfranslar keçirilir ki, əvvəlcədən alimə “sənin iştirakın bu qədərdir” deyilir, digər konfranslar da pulsuz olur. Bütün hallarda, konfranslarda iştirak etmək üçün alim pul ödəməlidir. Elə tədbir var ki, onu universitet, yaxud hansısa bir təşkilat təşkil edir, ona maliyyə vəsaiti ayrılır, bu halda, konfransda iştirak ödənişsiz olur. Amma elə tədbirlər olur ki, onu bir şəxsin özü təşkil edir və orada da iştirak üçün pul tələb edilir”.
Gördüyünüz kimi, hər şey alimin ziyanınadır, buna baxmayaraq, heç bir elmi müəssisə öz əməkdaşına dayaq durmaq istəmir. Bir sıra ekspertlər isə hesab edirlər ki, ali təhsil haqqında qanunun, eləcə də elm haqqında qanunvericiliyin işləkliyi tam təmin olunarsa, elmi müəssisələr öz məsuliyyətini anlayar və alimini xarici ölkələrə göndərər.
İradə SARIYEVA
