Cümə axşamı günü, 10 iyul 2025
     

Molla rejimi İran bəluclarından nəyin qisasını alır...

Image

Mollakratiya rejimi yalnız Azərbaycan türklərinə qarşı deyil, İran adlandırılan ölkənin ərazisində yaşayan bütün qeyri-fars xalqalara qarşı repressiya davranışları sərgiləyir. Öz milli haqları uğrunda mübarizəyə qoşulan etnik bəluclar fars-molla rejimindən hər cür zülm görürlər.  

Onu da vurğulayaq ki, bu ilin mart ayının əvvəllərindən başlayaraq bəluclar daha geniş şəkildə etiraz aksiyaları keçirirlər. Bu barədə danışmazdan əvvəl bir qədər bəlucların tarixinə, milli mənşəyinə diqqət yetirək.

Məlumatlara görə, bəluclar Pakistanda, İranda və Əfqanıstanda kompakt halda yaşayan xalqdır, dilləri Hind-Avropa dil ailəsinə daxildir. Bəluc dilinə ən yaxın dil kürd dilidir. İranda Sistan və Bəlucistan və Kirman vilayətlərində yaşayırlar, İran cəmiyyəti ilə az inteqrasiya olunublar. İranda yaşayan bəlucların böyük bir qismi köçəri həyat tərzi sürür. Bəluc dili  İran, Əfqanıstan, Pakistan və Türkmənistan ərazilərində yayılmış dildir. “Ethnologue” 1978–ci ildə gerçəkləşmiş IX nəşrində bəluc dilində danışanların ümumi sayını 2.753.850 nəfər təxmin edib. Hazırda bu dildə danışanların ümumi sayı 4,5 milyondan yuxarıdır. İki əsas dialektə bölünür: qərbi və şərqi. Pakistan və Əfqanıstandakı bəlucların yazısı ərəb qrafikası əsasında tərtib olunub.

İndi keçək bəluclara qarşı molla-fars rejiminin qaniçən əməllərinə.

Azad İran kanalının yaydığı məlumata görə, 2022-ci ildə İranda 628 etnik bəluç öldürülüb. Öldürülən etnik bəluçlardan 182 nəfər daha çox narkotik ittihamı ilə edam edilib.

2022-ci ildə İranda etirazların yatırılması zamanı da daxil olmaqla, İran təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən 167 nəfər güllələnib.

Sistan və Bəluçitan əyalətinin Zahedan şəhərində keçən il sentyabrın 30-da İran polisinin nümayişçilərə qarşı zorakılığı və bundan sonra hökumətin bu addımına qarşı xalq etirazları zamanı “Qanlı cümə” günündə 121 nəfər həlak olub.

2023-cü ilin bu günlərində də bəluclara qarşı rejim repressiv hərəkətlərini davam etdirir.

Molla rejimi bəluclardan nəyin qisasını alır?

  • “İran hakimiyyəti bəlucların mərkəzdənqaçma hərəkatından ehtiyatlanır”

Orta Doğu Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, siyasi şərhçi Sədrəddin Soltan “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, bəluclar da İrandakı başqa fars olmayan etnik qruplar kimi bölünmüş millətlərdən sayılırlar. “Bu etnik qrupun nümayəndələri Pakistanla, Əfqanıstanla həmsərhədd bölgələrdə, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində və sair yerlərdə yaşayırlar. Bəluclar köçəri tayfa olublar, sünni məhzəbinin Hənəfi təriqətinə aiddirlər. Fars dilli sayılsalar da, amma özlərinin farslardan fərqli etnik qrupa aid olduqlarını bildirirlər. Həm Əfqanıstanda, həm Pakistanda, həm İranda bəluclarda bütövləşmək, yaxud yaşadıqları bölgədə milli haqqlarının təmin olunması uğurunda  mübarizə aparırlar. İran ərazisindəki bəluclar uzun illərdir ki, hakimiyyətə qarşı silahlı mübarizə aparır. Onların yaşadıqları ərazi Bəlucustan bölgəsi sayılır, amma İran sonradan bu bölgəni Sistan-Bəlucustan adlandırmaqla buranl da bir az farslaşdırmaq istəyib. Mərkəz Zahidan şəhəridir. Zaman-zaman əyalətdə İran  hərbiçiləri ilə silahlı bəluclar arasında toqquşmalar baş verir. Hətta Əhmədnejat prezident olduğu dövrdə onun maşın karvanına hücum da təşkilolunmuşdu və sair. İranda şiə məhzəbinin cəfəri qoluna üstünlük verildiyindən bəluclar demək olar ki, hakimiyyətdə təmsil olunmurlar. Bəluclar dini məhzəbə və milli mənsubiyyətə görə İranda ayrı-seçkiliyə, disskriminasiyaya məruz qalırlar. Bu isə ölkədə vətəndaşların rahat yaşamasına mane olan amillərdəndir. Panfarsizm ideologiyası bəluclara qarşı qaim dışlanmaq, daim aşağılanmaq kimi siyasət aparır. Bəluclar İranın ən yoxsul icması sayılır. Bəluclara İran hakimiyyəti büdcədən çox az vəsait ayırır. Orada məktəblər azdır, savadsızlıq geniş yayılıb və sair”.

S.Soltan qeyd etdi ki,  disskriminasiyanın bütün növləri bəluclara tətbiq olunub. Onun sözlərinə görə, bu səbəbdən də bəluclar son illər keçirilən etiraz aksiyalarda daha fəal iştirak edirlər. “Zahidan məscidinin imam cüməsi açıq şəkildə hakimiyyəti disskrimansiya siyasəti yürütməkdə tənqid edib. Əvvəllər də bu istiqamətdə çıxışlar olub. Mənsub olduqları təriqətə görə İran hakimiyyəti Bəlucustana ögey münasibət bəsləyib. Son etiraz aksiyalarında isə bəluc liderləri konstitutsiyanın dəyişdirilməsi ilə bağlı referendum keçirilməsi təklifini irəli sürdülər. Onlar bildirir ki, ölkədə siyasi hakimiyyətin müəyyən edilməsi üçün referendumun keçirilməsi vacibdir. Bu baxımdan, dəfələrlə İranın ali rəhbəri Xamneinin nümayəndələri bəluc liderləri ilə görüşüblər. Son zamanlar isə liderlər onlarla görüşmək istəməyiblər. Bəlucustanda bir sıra tanınmış din  xadimi, ziyalılar həbs olunub. Hətta Əfqanıstandan “Zahedan Universiteti”nə oxumağa gələn tələbələrdən də tutulanlar da, sürgün edilənlər də var, bir çoxu haqda isə məlumat yoxdur.  Hətta bu universitetinin iki professoru hələ də həbsdədir. Yəni İran hakimiyyəti son aksiyalar zamanı ən çox Bəlucustanda qırğın törədib. Bölgənin əyalət başçısı dəyişdirilib, ora İnqilab Keşikçiləri qvardiyasının komandanlarından biri təyin olunub. Başqa sözlə, de-fakto Sistan-Bəlucustan əyalətində hərbi rejim yaradılıb. Buna baxmayaraq, hər cümə günü namazdan sonra etiraz aksiyaları keçirilir. İran hakimiyyəti bəlucların mərkəzdən qaçma hərəkatından ehtiyatlanır. Yəni ayrıla biləcəklərindən ehtiyat edir. Bütün gücü ilə bəlucların İrana tabe olmasına çalışır. Bəlucustan Əfqanıstandan gələn narkotrafikin üzərində yerləşir və İran hakimiyyətində bir sıra qüvvələrin bu məsələyə zaman-zaman nəzarət etdiklərinə dair xəbərlər yayılır. Narkotikdən gələn gəlir İran hakimiyyətinin iqtisadiyyatına və bir sıra qara işlərinə, pis işlərinə, terrorçu fəaliyyətinə xərclənən vəsait sayıldığından bu istiqamətə də nəzarəti ələ keçirir. Ona görə də İran hakimiyyəti bu narkotrafik dəhlizə nəzarəti əldə saxlamaq üçün daim Sistan-Bəlucustan bölgəsinə təsir edir. Yəni burada siyasi, milli-mədəni haqların təmini məsələsi ilə yanaşı, kriminal məsələ də  üstünlük təşkil edir. Ona görə də, Bəlucustan əyalətində daim İran hakimiyyətinin nəzarətini gücləndirməsi prosesi müşahidə olunur”-deyə S.Soltan vurğuladı.

Əli TURABOV 



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

10.07.2025 / 15:31
Əbu-Dabi görüşü sülh müqaviləsi üçün mühüm hazırlıq oldu

10.07.2025 / 15:20
Prezident Əliyevlə Paşinyan ikitərəfli formatda dialoqu davam etdirmək barədə razılığa gəldi

10.07.2025 / 15:17
"Rusiya Azərbaycanla Ermənistan arasında birbaşa dialoqu alqışlayır" - Peskov

10.07.2025 / 15:05
“İki sahil” keçdiyi şərəfli yolla müstəqilliyimizin bərpasının 34 illik tarixinə bələdçilik edir

10.07.2025 / 14:25
Beynəlxalq səyyahlar Şuşa şəhərində...

10.07.2025 / 14:18
Əbu-Dabidə Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüşün nəticələri açıqlandı

10.07.2025 / 14:05
Prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında görüş başa çatdı - FOTO/VİDEO/YENİLƏNDİ

10.07.2025 / 14:02
"Bacımın meyitini üç gün sonra götürə bildim, qardaşım hələ də itkindir" - Xocalı soyqırımı zamanı yaralanmış şəxs

10.07.2025 / 13:54
"İşdən çıxarılan məktəb direktorlarının 20 faizi məhkəmə qərarı ilə işinə bərpa olunub" - Nazir

10.07.2025 / 13:40
İlk dəfə Şuşadan poçt vasitəsilə Avropa və ABŞ-a məktub göndərildi

10.07.2025 / 13:31
Nəsimidə narkoşəbəkənin iki üzvü 21 kq narkotiklə saxlandı...

10.07.2025 / 13:10
Евгению Примакову! Между русской культурой и Азербайджаном не нужны посредники - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

10.07.2025 / 12:50
İtaliyada anomal istilərdən 500 nəfərin öldüyü iddia edildi...

10.07.2025 / 12:34
6 ayda 40 bağça direktoru işdən çıxarılıb, 100-dən çoxuna isə töhmət verildi

10.07.2025 / 12:17
Ermənistanda müxalif deputatın oğlu da saxlandı

10.07.2025 / 12:00
Hacıqabulda 55 yaşlı kişi cərəyan vurmasından öldü

10.07.2025 / 11:45
Keçmiş prezident yenidən həbsxanaya atıldı

10.07.2025 / 11:43
Baş prokuror Zaqatalada vətəndaşları qəbul edəcək

10.07.2025 / 11:25
Azərbaycanda rus bölmələri bağlanmayacaq - nazir açıqladı

10.07.2025 / 11:12
Rusiya şirkətindən QƏRAR - Tehrana bütün reyslər ləğv edildi

10.07.2025 / 11:05
"Bu prosesin məqsədi müəllimləri işdən çıxarmaq deyil"- Emin Əmrullayev

10.07.2025 / 11:03
Ermənistanla gerçəkdən sülh mümkündürmü? - CANLI

10.07.2025 / 11:00
Bir gündə 13 kiloqramdan çox narkotik vasitə aşkarlanıb - polis

10.07.2025 / 10:44
“Mədəni İrs Beynəlxalq Ustad Məktəbinin yaradılması və kursların keçirilməsi” layihəsi çərçivəsində görüş keçirilib

10.07.2025 / 10:28
Bazar günü 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək

10.07.2025 / 10:20
Azərbaycan və Çin dəmiryolları arasında mühüm razılaşma

10.07.2025 / 10:16
İsveçdə qalmaqal - nazir qohumuna görə təzyiq altındadır

10.07.2025 / 10:10
“815” Çağrı Mərkəzinə 70 mindən çox zəng daxil olub

10.07.2025 / 10:05
Beynəlxalq səyyahlar Füzuliyə gəliblər

10.07.2025 / 10:02
Ağdərə sakini mal-qara otararkən minaya düşüb - BİRGƏ MƏLUMAT

10.07.2025 / 09:43
Bu gün Naxçıvanın bəzi ərazilərində içməli su olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

10.07.2025 / 09:28
Hər il dünyada 12 milyon qız uşağı erkən evliliyə məcbur edilir - BMT həyəcan təbili çalır..

10.07.2025 / 09:18
“Sabah” bu gün Sloveniya klubuna qarşı meydana çıxır

10.07.2025 / 09:12
Ərdoğan Burhanettin Duranı yeni vəzifəyə təyin edib

10.07.2025 / 09:02
15 ölkədən olan səyyahların Qarabağ və Şərqi Zəngəzura səfəri başlayıb

10.07.2025 / 08:40
Azərbaycana dəvə əti nə üçün idxal olunur?

10.07.2025 / 00:18
Rusiya Azərbaycandan iki şirkətin süd məhsullarının idxalına qadağa qoydu

09.07.2025 / 23:23
Prezident İlham Əliyev Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyana xatirə hədiyyəsi təqdim edib

09.07.2025 / 21:11
Rusiya narahatdır - İranın zənginləşmiş uran qalıqları ABŞ-ın əlinə düşə bilər...

09.07.2025 / 20:54
Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı yeni proseslərə start verilir

09.07.2025 / 20:39
Tramp Ukraynaya hərbi yardımı tam bərpa etdi - bunu yeni siyasi oyun sayanlar da var...

09.07.2025 / 20:25
Trampın yeni qərarı dolların kursunu dəyişdi, manata da təsir ehtimalları var…

09.07.2025 / 20:11
Xəzər dənizinə yeni güclü oyunçu gəlir - Azərbaycan prosesə qəti dəstək verir...

09.07.2025 / 19:54
Tramp Qəzzada sülh yaratdı ki, Nobel mükafatına təqdim olunur?

09.07.2025 / 19:39
Paşinyan Qərblə razılaşıb - ölkədə müxalifət qalmayacaq...

09.07.2025 / 19:25
Xarici media qurumları ilə bağlı Azərbaycanda mühüm qanun proseduru başlayır...

09.07.2025 / 19:10
Trampın 14 dövlətə "xoşbəxtlik məktubları" dünyanı bədbəxt edə bilər....

09.07.2025 / 18:51
Tramp-Rubio görüşündə Qarabağ sülh müzakirəsi - ABŞ-da inanılmaz nikbinlik var...

09.07.2025 / 18:36
Dünya Kilsə Şurasının Paşinyana qarşı erməni kilsəsi ilə "xristian həmrəyliyi"...

09.07.2025 / 18:23
Azərbaycan və BƏƏ arasında Hərtərəfli İqtisadi Tərəfdaşlıq Sazişi imzalandı

09.07.2025 / 18:19
Azərbaycanın xaricdəki səfirləri Xankəndidə

09.07.2025 / 18:16
PKK-çıların tərksilah olunması prosesi başladı – ilk olaraq Süleymaniyyədə...

09.07.2025 / 18:07
Milli mətbuatın 150 illik sərəncamı ölkə boyu necə icra olunur...

09.07.2025 / 18:05
Prezident İlham Əliyevin Əbu-Dabidə BƏƏ Prezidenti ilə görüşü olub - FOTO

09.07.2025 / 17:53
Hindistan erməni "soyqırımını" tanısa, Azərbaycandan xəbərdarlıq ala bilər...

09.07.2025 / 17:39
Sanballı sənətkarlar yüngül şou ifaçılarla eyni teleproqramlardan imtina edir...

09.07.2025 / 17:26
Naxçıvan Konstitusiyasında islahatlar hüquqi dövlət quruculuğunda önəmli yer tutur...

09.07.2025 / 17:17
Trampın Putini hədələyən səs yazısı ortaya çıxdı - “Moskvanı bombalayaram”

09.07.2025 / 17:03
“İki sahil” 34 yaşını qeyd edir

09.07.2025 / 17:01
Formula 1 2026-cı il təqvimində dəyişiklik edib

09.07.2025 / 16:58
QDF-in təşəbbüsü ilə növbəti “Qarabağ Gecəsi” xeyriyyə konserti keçirilib

09.07.2025 / 16:45
Əhliman Əmiraslanovun təşəbbüsü ilə Sabirabadda hüquqi yardım göstərildi - FOTO

09.07.2025 / 16:37
Avropa NATO-Rusiya müharibəsinə hazırlaşır – qitənin ən böyük limanında hərbi gəmilər üçün yer ayrılır...

09.07.2025 / 16:19
Makron bu dəfə də Britaniyada arvadından “şillə yedi”...

09.07.2025 / 15:53
"Moskva “Sputnik Azərbaycan” rəhbərlərinin həbsi işi üzrə Bakı ilə təmasları davam etdirir" – Rusiya XİN

09.07.2025 / 15:16
Zaxarova rusiyalıların Ermənistana girişinin qadağan edilməsinə münasibət bildirdi

09.07.2025 / 14:55
Prezident İlham Əliyev Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfər edib - FOTO

09.07.2025 / 14:43
Sumqayıtda quldurluq edən şəxs saxlandı

09.07.2025 / 14:23
Azərbaycan XİN İranın İrəvandakı səfirinə sərt cavab verdi...

09.07.2025 / 14:09
84 min dollar vəsaiti ölkədən çıxaran şirkətə 17 min dollara yaxın cərimə kəsildi...

09.07.2025 / 13:54
Bu il 6 minə yaxın keçmiş məcburi köçkün bu kəndlərə qayıdacaq...

09.07.2025 / 13:45
Prezident İlham Əliyevin Şeyx Məhəmməd bin Zayed Al Nəhyan ilə görüşü olacaq

09.07.2025 / 13:36
Qəzzada hərbi əməliyyatlar bərpa olunmayacaq - Tramp HƏMAS-a söz verdi

09.07.2025 / 13:23
DİN avtobus dayanacaqlarını zəbt edən sürücülərə xəbərdarlıq etdi

09.07.2025 / 13:11
Türkiyənin turizm mərkəzi : “Akdeniz’in İncisi” Mersin...

09.07.2025 / 13:10
Завтра может быть сенсация! Встреча И.Алиева и Н.Пашиняна - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

09.07.2025 / 12:57
Azərbaycanda xərçəng xəstələrinin sayı artıb

09.07.2025 / 12:46
Duyğulara sənətlə toxunuş”: Gəncədə kimsəsiz uşaqlara art-terapiya dəstəyi

09.07.2025 / 12:43
Tramp Putinə “kiçik bir sürpriz” hazırlayır – çox məyus oldum...

09.07.2025 / 12:17
Sabah Əbu-Dabidə Prezident Əliyevlə Paşinyan arasında görüş keçiriləcək...

09.07.2025 / 12:09
Azərbaycan ECO-da birləşdirici regional güc mərkəzinə çevrilir

Naxçıvan Konstitusiyasında islahatlar hüquqi dövlət quruculuğunda önəmli yer tutur...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910