Işğaldan azad edilmiş ərazilərdə abadlıq-quruculuq işlərinin daha dinamik xarakter alması Azərbaycan hökumətinin xüsusi maraq dairəsində yer alır.
Elə bundan irəli gəlir ki, 2023-cü ilin dövlət büdcəsinə dəyişikliklərlə bağlı qanunda, işğaldan azad olunmuş ərazilərin və ölkə sərhədlərinin toxunulmazlığının təmin edilməsi və mühafizəsi, ordunun təminatı və təhlükəsizlik xərcləri üçün əlavə 1.1 milyard manat vəsait ayrılır. Cari ilin dövlət büdcəsində işğaldan azad olunmuş ərazilərin yenidən qurulması və bərpası üçün 3 milyard manat vəsait nəzərdə tutulub. Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı ilə qarşıya qoyulan vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün 2.3 milyard manat əlavə vəsaitin cəlb edilməsi nəzərdə utulur.
Belə vəziyyət yerli və xarici iş adamlarının azad edilmiş ərazilərdə fəaliyyətə marağını artırır. Məsələn, Qarabağda biznes fəaliyyəti üçün bugünədək Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinə (KOBİA) 1400-dən artıq müraciət daxil olub. KOBİA-nın sədri Orxan Məmmədov qeyd edir ki, onların təqribin 500-ə yaxını xarici şirkətlərdir. O bildirib ki, Vətən müharibəsi nəticəsində müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə əldə edilən Qələbə və Qarabağ bölgəsinin işğaldan azad edilməsi də ölkəmizdə bizneslərin inkişaf üçün əlavə imkanlar açıb: “Agentlik tərəfindən həm Qarabağın iqtisadi potensialının beynəlxalq müstəvidə tanıdılması, həm də işğaldan azad edilmiş ərazilərdə biznes qurmaq istəyən sahibkarlıq subyektlərinin müraciətlərinin toplanması istiqamətində işlər davam etdirilir”. Amma o da etiraf edilməlidir ki, azad edilmiş ərazilərdə çalışanlar müəyyən problemlərlə də üzləşir. Təbii ki, bu, ilk növbədə minalar, partlamamış hərbi sursatlardır. Lakin maliyyə sahəsində də müəyyən problemlər qeydə alınır və bu, rəsmi səviyyədə etiraf olunur. Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin iclasında deputat Elnur Allahverdiyev bu xüsusda bildirib: “Qarabağda çalışan iş adamlarının çoxundan onlara ödənişlərdə gecikmələr olması ilə bağlı şikayətlər qəbul edirik. Büdcənin açılması və bağlanması məsələləri var. Bunu biz işçi heyətimizlə müzakirə edə bilərik, amma iş adamına izah etmək olmur. Dünyada gedən inflyasiya, kataklizmalar ona gətirib çıxarıb ki, biznesin Qarabağda işləməyə həvəsi azalmağa başlayıb. Həmin şirkətlərin adlarını da çəkə bilərəm. Onlar öz vəsaitlərindən istifadə edir və söz verir ki, bu işi bu vaxta qədər görəcəyik. Amma geri ödəmə çox vaxt olmur. Bu da onunla əsaslandırılır ki, büdcə açılmayıb. Onlar bunu başa düşmür. İş adamı bilməlidir ki, bu gün gördüyü işin pulu müəyyən müddətdən sonra veriləcək, ya da bilməlidir ki, ümumiyyətlə verilməyəcək və işi götürməsin”. Deputatın dediklərinə münasibət bildirən parlamentin komitə sədri Tahir Mirkişili isə deyib ki, İqtisadiyyat Nazirliyi dövlət büdcəsindən daxili ödəmələrlə bağlı yeni qanun layihəsi hazırlayacaq: “Təkcə podratçılara ödənişlərlə deyil, həmçinin daxili ödəmələr, ödəniş qəbzləri ilə bağlı müəyyən problemlər var. Sözügedən layihədə bütün bu məsələlər nəzərə alınacaq”.
İqtisadiyyat nazirinin I müavini Elnur Əliyev bildirib ki, həqiqətən də podratçı şirkətlər maliyyə problemləri ilə üzləşir və nazirliyə müraciət edirlər: “İnvestisiya proqramında nəzərdə tutulan işlər üzrə bütün ödənişlər edilib. Bəzən olur ki, proqramda nəzərdə tutulandan kənar işlər görülür və həmin işlər cari il üçün proqramda olmur. Sonra da podratçılar deyirlər ki, pulumuzu verin”. Problemlərlə yanaşı, azad olunmuş ərazilərdə işlərin stimullaşdırılması üçün müəyyən addımlar da atılır. Məsələn, elə bu günlərdə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə istehsal fəaliyyəti ilə məşğul olan sahibkarlara kommunal xidmətlərdən istifadəyə görə maliyyə yardımının ödənilməsi qaydası təsdiq edilib. Baş nazir Əli Əsədov bununla bağlı qərar imzalayıb. Qayda işğaldan azad edilmiş ərazilərdə istehsal fəaliyyəti ilə məşğul olan sahibkarlara elektrik enerjisi və təbii qazın satışı, su təchizatı və tullantı sularının axıdılması xidmətlərindən istifadəyə görə dövlət büdcəsindən maliyyə yardımının ödənilməsi ilə bağlı hüquqi və təşkilati məsələləri tənzimləyir. Maliyyə yardımı riskli vergi ödəyicisi olmayan, habelə işğaldan azad edilmiş ərazilər üzrə vergi uçotuna alınan və bilavasitə həmin ərazilərdə maddi nemətlər yaratmağa yönəldilmiş fəaliyyəti həyata keçirən hüquqi şəxslərə və ya sahibkarlıq fəaliyyətini hüquqi şəxs yaratmadan həyata keçirən fiziki şəxslərə kommunal xidmətlərdən istifadəyə görə ölkədaxili tariflərə uyğun olaraq ödədikləri vəsaitin 20 faizi məbləğində ödənilir. Bundan başqa, işğaldan azad edilmiş ərazilərində işləyən mütəxəssislərin vəzifə maaşlarına tətbiq edilən artımın minimum miqdarı 1,2 məbləğində müəyyən edilib. O da müəyyən edilib ki, yuxarıda nəzərdə tutulan artım əmsalları özəl sektorda fəaliyyət göstərən işəgötürənlər tərəfindən könüllü şəkildə kollektiv müqavilədə, kollektiv müqavilənin bağlanmadığı hallarda isə əmək müqaviləsində nəzərdə tutulmaqla tətbiq edilir. Hesab edilir ki, maliyyə ilə bağlı bütün problemlərin intensiv qaydada həlli halında azad edilmiş yerlərdə bərpa-quruculuq işləri daha dinamik hal alacaq.
Tahir TAĞIYEV
