ABŞ-ın maliyyə naziri Canet Yellen bildirib ki, Ağ Ev və ABŞ Konqresi dövlət borc tavanının artırılması ilə bağlı razılığa gəlməsə, ölkənin iyunun 1-də federal borc üzrə defoltla qarşılaşması mümkündür.
Onun sözlərinə görə, Konqres iyunun əvvəlinə qədər, hətta iyunun 1-dək həll yolunu müəyyənləşdirməsə, Maliyyə Nazirliyi ABŞ hökumətinin üzərinə götürdüyü öhdəlikləri daha yerinə yetirə bilməyəcək.
Yellen artıq onlarla ABŞ bankının rəhbərliyi ilə görüşdə potensial defoltun ölkənin maliyyə sistemi üçün fəlakətli nəticələri barədə məlumatları təqdim edib. Onun rəhbərlik etdiyi qurum tərəfindən yayılan sənədə əsasən, Yellen 20-dən çox icraçı direktor və bank rəhbərləri ilə görüşüb, Co Baydenin bu sahədəki təşəbbüslərini müzakirə edib. Yellen həmçinin Konqresin milli borc tavanı məsələsini həll etməsinin təcili ehtiyacını müzakirə edib və defoltun bank sistemi, milli və qlobal iqtisadiyyat üçün ağır nəticələrinə diqqət çəkib. Ağ Evin mətbuat katibi Karin Jan-Pyer bildirib ki. Təhlükəyə əsas səbəb Respublikaçılar Partiyasının mövqeyidir: “Respublikaçılar Partiyasının nümayəndələrinin dövlət borcu məsələlərində irəli sürdüyü tələblər Konqreslə ABŞ prezident administrasiyası arasında razılığın əldə olunmasına maneəyə çevrilib və defolt təhlükəsi yaradır”. Öz növbəsində Ağ Evin Kommunikasiyalar direktoru Ben La Bolt deyib ki, Respublikaçılar iqtisadiyyatı girov götürür: “Nəticədə Respublikaçılar bizi milyonlarla iş yerinin itirilməsi və ölkəni tənəzzülə sürükləyə biləcək defoltun astanasına gətirəcəklər. Onların büdcə təklifi 100 000 müəllim və köməkçinin, 2 000 hüquq-mühafizə işçisinin vəzifəsini itirməsi ilə nəticələnəcək və milyonlarla amerikalının sağlamlığına təhlükə yaradacaq”. Daha əvvəl “American Greatness” yazıb ki, indiyə qədər 31,5 trilyon dolları keçmiş ABŞ dövlət borcunun artan həcmi yaxın gələcəkdə ölkənin federal büdcəsinin tamamilə çökməsinə səbəb ola bilər. Hələlik Respublikaçılar və Vaşinqton administrasiyasının rəsmiləri arasında ABŞ-da defoltun qarşısını almaq üçün məsləhətləşmələrdə ciddi fikir ayrılığı qalmaqdadır. Xatırladaq ki, cari ilin yanvarında ABŞ qanunla təyin edilən 31,4 trilyon dollarlıq borc limitini keçib, bundan sonra ölkənin Maliyyə Nazirliyi maliyyə əməliyyatlarını davam etdirmək üçün təcili tədbirlər görməyə məcbur olub. ABŞ administrasiyası son aylarda Konqresi borc limitini artırmağa çağırır. Nümayəndələr Palatasına nəzarət edən Respublikaçılar büdcə xərclərinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılması şərtilə dövlət borcunun limitini artırmağa razıdırlar. Ağ Ev bu tələbləri rədd edərək, xərclərin azaldılmasını müzakirə etməyə hazır olduğunu bildirib, lakin qanunvericilər borc limitini heç şərtsiz artırmalıdırlar. Bundan əvvəl isə ABŞ prezidenti Co Bayden bildirib ki, milli borc tavanının artırılması ilə bağlı danışıqlar uğursuz olarsa, potensial defolt ölkə iqtisadiyyatı üçün dağıdıcı olar. Ağ Ev rəhbəri, həmçinin respublikaçıların nəzarətində olan Nümayəndələr Palatasının lideri Kevin Makkartinin bununla bağlı narahatçılığını anladığına əminliyini ifadə edib. O, defoltun qarşısını almaq üçün milli borc tavanının qısa müddətə artırılmasının mümkünlüyünü istisna etməyib. Hələlik isə bu baş vermədiyindən ABŞ iqtisadiyyatının tənəzzül ehtimalı artır. Bu halda dolların dünya maliyyə bazarlarında sürətlə dəyər itirməsi qaçılmaz olacaq.
Onu da qeyd edək ki, əslində, ABŞ-da defolt texniki məsələdir, zaman-zaman gündəmə gəlir. Axrıncı dəfə Barak Obamanın prezident olduğu son ildə defolt baş verib. O zaman 2 həftəlik qeyri-müəyyənlik yarandı. Sonradan borc səviyyəsi yüksəldilərək normala geri dönüldü. Hazırda defolt məsələsi ABŞ-da daxili siyasətdə əsas çəkişməyə çevrilib. Respublikaçılar və Demokratlar 2024-cü il seçkilərini nəzərdə tutaraq,mübarizə aparırlar. Hazırda Konqresdə Respublikaçıların üstünlüyü var. Onlar müvəqqəti də olsa, defolt olacağı təqdirdə demokratların səs və nüfuz itirəcəyini düşünürlər. Belə defolt hadisələri daha çox dünya birjalarına, milli valyutalara təsir göstərir. Artıq maliyyə bazarları ABŞ-ın dövlət borcu ilə bağlı müzakirələri izlədiyi bir vaxtda dünya bazarında qızıl ucuzlaşır. Belə ki, Nyu-Yorkun “Comex” birjasında qızılın iyun fyuçersləri 0,7 % və ya 13,85 dollar ucuzlaşaraq 1 unsiyası 1963,35 dollara satılıb. Gümüşün iyul fyuçerslərinin qiyməti isə 0,93 % düşərək 1 unsiyası 23,64 dollar təşkil edib. Hazırda əsas mövzulardan biri ABŞ-ın dövlət borcunun yuxarı həddinin artırılması olaraq qalmaqdadır. Bu. Azərbaycanda diqqətlə izlənilir. Düzdür, ölkəmzidə milli valyuta inzibati yolla tənzimlənir, qiyməti birjada müəyyənləşdirilmir. Ona görə də defoltun Azərbaycanda ciddi təsiri olmayacaq. Lakin təsirlər bununla kifayətlənmir. Amerikanın defolt etməsi xüsusilə neft qiymətlərinə də təsir göstərəcək. Azərbaycan gəlirlərinin əksəriyyəti neft məhsulları və təbii qaza bağlıdır. Onların qiymətinin düşməsi valyuta və ümumi gəlirlərin azalması fonunda müəyyən problemlərin yaranmasına gətirib çıxara bilər. Bu fonda Azərbaycan müəyyən preventiv tədbirlər görür. Xüsusən də qeyri-neft sektorunun sürətli inkişafı məhz buna hesablanıb.
Ramil QULİYEV
