Son illər ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun inkişafına, xüsusilə ölkəyə daha çox valyuta gətirən kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalına geniş meydan açılıb.
Bu istiqamətdə yaradılan əlverişli şərait - ölkənin iqtisadi potensialından səmərəli istifadə və ixracyönümlü məhsul istehsalının təşviqi məqsədilə həyata keçirilmiş tədbirlər ənənəvi kənd təsərrüfatı sahələrinin inkişafında mühüm nəticələr əldə etməyə imkan yaradır.
Pambıqçılıq sahəsində qazanılan uğurları xüsusi qeyd etmək istərdik. Bu məhsulun əkini strateji əhəmiyyətli, əməktutumlu və iqtisadi cəhətdən səmərəli istehsal sahəsidir. Pambıq məhsulunun dünya birjalarında alıcısı çox olduğundan, satışı üçün elə bir problem olmur. Bu məhsula dünya bazarında həmişə tələbat olub və indi də var.
Qeyd edək ki, 2017-ci ildə Azərbaycan Prezidenti “Azərbaycan Respublikasında pambıqçılığın inkişafına dair 2017–2022-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında Sərəncam imzalayıb. Dövlət Proqramının icrası nəticəsində 2022-ci ildə xam pambıq istehsalı 500 min ton təşkil etməlidir. Ancaq pambıq istehsalında geriləmə var. Təbii ki, istehsalda geriləmə olarsa, bu hal ixraca da təsir edir.
Açıqlanan statistik rəqəmlərə əsasən, bu il Azərbaycanın pambıq ixracı kəskin azalıb. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü ilin ilk 4 ayında Azərbaycan 38,3 milyon dollar dəyərində 21 min ton pambıq lifi (mahlıc) xaricə ixrac edib. Bu, 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə miqdar baxımından 53,7 faiz, dəyər baxımından isə 62,9 faiz azdır. Başqa sözlə, ölkəmizin pambıq ixracı həm miqdar, həm də dəyər baxımından kəskin aşağı düşüb.
Bu ilin yanvar-aprel aylarında 1 ton pambıq lifinin orta ixrac qiyməti 1828 dollar olub. Ötən ilin eyni dövründə isə 1 ton pambıq lifinin orta ixrac qiyməti 2 min 282 dollar təşkil edirdi. Beləliklə, bu il orta ixrac qiyməti ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 454 dollar ucuzlaşıb.
- Kamran Məmmədli: “Dünya bazarında pambığa tələbat azalıb”
Pambıq ixracının nə səbəbdən azalması barədə fikir bildirən iqtisadçı Kamran Məmmədli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında qeyd etdi ki, pambıq ixracının azalmasının müxtəlif səbəbləri var: “İlk olaraq qeyd edim ki, dünya bazarında pambığa olan tələbat azalıb. Burada əsas alıcı ölkə Türkiyədir. Türkiyə daxilində isə pambıq istehsalı artır. Digər ixrac edilən ölkələrdən biri də Rusiyadır. Rusiyada da müharibə şəraiti bu sahəyə problemlər yaradır. Azərbaycan o zaman bu bazardan faydalana bilər ki, bu sahədə güclü bazar olsun. Bunun üçün də keyfiyyətli pambıq istehsalı şərtdir”.
- Akif Nəsirli: “Pambıqçılığın inkişaf etdirilməsi üçün perspektiv yoxdur və yavaş-yavaş pambıqçılıq tənəzzülə uğrayır”
Aqrar sahə üzrə ekspert Akif Nəsirli qeyd etdi ki, Azərbaycanda pambıqçılığın inkişaf etdirilməsi üçün perspektiv yoxdur və yavaş-yavaş pambıqçılıq tənəzzülə uğrayır. Ölkəmizdə pambıq istehsalı üçün kiçik ərazidə münbit şərait var və bu da Bərdə rayonudur: “Kənd təsərrüfatı torpaqlarında pambıq əkilib. Halbuki, həmin torpaqlar maldarlıq, tərəvəz, taxılçılıq üçün əlverişli idi. Ona görə də 10 il bundan əvvəl Azərbaycana il ərzində 800 milyon dollarlıq kənd təsərrüfatı mənşəli məhsullar idxal olunurdusa, bu gün il ərzində 2-3 milyard dollarlıq kənd təsərrüfatı mənşəli məhsullar idxal edilir və bu, getdikcə də artır”.
Ekspertin sözlərinə görə, bu gün dünyada pambığa tələbat böyükdür, çünki inkişaf etmiş ölkələrdə sintetik parçalardan istifadəyə qadağa qoyulub. Azərbaycanda isə bu yaxınlarda sintetik parçaların idxal rüsumunu aradan qaldırıblar. Misir, Özbəkistan və Meksika pambığı dünya bazarlarında qızıla bərabər əmtəələrdir.
Günel CƏLİLOVA
