Sar­kis­yan Azər­bay­ca­nın zo­rən mü­ha­ri­bə se­çi­mi əley­hi­nə Pu­tin­dən mü­da­fiə dəs­tə­yi ala bil­mə­di...

Dağ­lıq Qa­ra­bağ mü­na­qi­şə­si­nin dinc yol­la həl­li­nin da­la­na di­rən­mə­si konflik­tin hər­bi müs­tə­vi­də çö­zül­mə eh­ti­ma­lı­nı ar­tı­rır. İn­di ək­sər bey­nəl­xalq ekspertlər bu qə­na­ət­də­dir ki, ca­ri ilin ya­zın­da konflikt ye­ni­dən əs­gə­ri səp­ki­də alov­la­na bi­lər.

Bu­nun əsas sə­bə­bi də Er­mə­nis­ta­nın mü­na­qi­şə­nin dinc yol­la həl­lin­dən qaç­ma­sı­dır. Bey­nəl­xalq Böh­ran Qru­pu (BBQ) da bə­yan edir ki, bu və­ziy­yət­də dip­lo­ma­tik cəhdlər ol­ma­sa, Qa­ra­bağ­da dö­yüş­lə­rin qı­zış­ma­sı qa­çıl­maz ola­caq. Azər­bay­can isə bə­yan edir ki, dö­yüş­lər­dən qaç­maq üçün Qa­ra­bağ­da sta­tus-kvo­nun də­yiş­mə­si va­cib şərtdir. Bu­nu Pre­zi­dent İl­ham Əli­yev Qlo­bal Ba­kı Fo­ru­mu­nun açı­lı­şın­da bir da­ha diq­qə­tə çat­dı­rıb:  "Azər­bay­ca­nın Dağ­lıq Qa­ra­bağ böl­gə­si və onun ət­ra­fın­da­kı yed­di ra­yon Er­mə­nis­ta­nın iş­ğa­lı al­tın­da­dır. İş­ğal olun­muş əra­zi­lər­də bü­tün infrastruk­tur, di­ni abi­də­lər, mə­bəd­lər da­ğı­dı­lıb. Bu, ATƏT-in iki fak­ta­raş­dı­rı­cı mis­si­ya­sı­nın he­sa­ba­tın­da da təs­di­qi­ni ta­pıb. Er­mə­nis­tan Azər­bay­can və­tən­daş­la­rı­na qar­şı hər­bi ci­na­yət tö­rə­dib, tor­paq­la­rı­mı­zı iş­ğal edib. Azər­bay­ca­nın əra­zi­lə­ri iş­ğal­dan azad edil­mə­li, və­tən­daş­la­rı­mız tor­paq­la­rı­na qa­yıt­ma­lı­dır. Er­mə­nis­tan və Azər­bay­can ara­sın­da həll olun­ma­mış mü­na­qi­şə re­gi­on üçün təh­lü­kə­dir. Biz mü­na­qi­şə­ni həll et­mək, Er­mə­nis­tan isə sta­tus-kvo­nu sax­la­maq is­tə­yir. ATƏT-in Minsk Qru­pu­nun həm­sədr öl­kə­lə­ri­nin rəh­bər­lə­ri də­fə­lər­lə bə­yan edib­lər ki, sta­tus-kvo də­yiş­mə­li­dir".

Sta­tus-kvo­nun də­yiş­mə­mə­si isə, yu­xa­rı­da qeyd olun­du­ğu ki­mi, mü­ha­ri­bə­ni qa­çıl­maz edir və əs­lin­də, bu­nu Er­mə­nis­tan­da da yax­şı bi­lir­lər. Məhz be­lə və­ziy­yət­də Er­mə­nis­tan Ru­si­ya­nın yar­dı­mı ilə Azər­bay­ca­nın hər­bi əmə­liy­yat­la­ra başlma­sı­nın qar­şı­sı­nı al­ma­ğı dü­şü­nür. La­kin Ru­si­ya ar­tıq Er­mə­nis­ta­na bu zə­ma­nə­ti ver­mir. Er­mə­nis­ta­nın "168 jam" qə­ze­ti pre­zi­dent Serj Sar­kis­ya­nın Moskva sə­fə­ri fo­nun­da bu xü­sus­da ma­raq­lı mə­lu­mat­lar ya­yıb: "Sar­kis­ya­nın Ru­si­ya­ya sə­fə­ri­nin məq­sə­di Moskva­dan Azər­bay­can Or­du­su­nun əra­zi­lə­ri ge­ri qay­tar­maq üçün hə­rə­kə­tə keç­mə­yə­cə­yi­nə zə­ma­nət al­maq idi".

Qə­zet qeyd edir ki, Moskva Er­mə­nis­ta­na be­lə bir zə­ma­nət ve­rə bil­mir: "Sar­kis­yan-Pu­tin gö­rü­şün­də Qa­ra­bağ da­nı­şıq­la­rı hə­mi­şə­ki ki­mi ümu­mi bə­ya­nat­lar­la mü­şa­hi­də olun­du. Əs­lin­də, Er­mə­nis­ta­na Azər­bay­can or­du­su­nun hə­rə­kə­tə keç­mə­yə­cə­yi ilə bağ­lı zə­ma­nət la­zım­dır. La­kin Moskva be­lə bir zə­ma­nə­ti ve­rə bil­mir". Xa­tır­la­daq ki, Sar­kis­yan­la gö­rü­şün­də də pre­zi­dent Vla­di­mir Pu­tin Qa­ra­bağ haq­qın­da sa­də­cə ümu­mi fi­kir­lər səs­lən­di­rib: "Er­mə­nis­tan pre­zi­den­ti ilə gö­rüş­də Dağ­lıq Qa­ra­bağ mü­na­qi­şə­si­nin ni­zam­lan­ma­sı­na xü­su­si diq­qət ayır­dıq. Ru­si­ya ATƏT-in Minsk Qru­pu çər­çi­və­sin­də, elə­cə də Ba­kı və İrə­van­la bir­ba­şa tə­mas­lar­da Dağ­lıq Qa­ra­bağ mü­na­qi­şə­si­nin qar­şı­lıq­lı qə­bul olu­nan həll yo­lu­nu tap­ma­ğa kö­mək et­mə­yə da­vam edir". Be­lə­lik­lə, Pu­tin Qa­ra­bağ haq­qın­da Er­mə­nis­ta­nın is­tə­di­yi fi­kir­lə­ri səs­lən­dir­mə­yib. Bu du­rum­da Er­mə­nis­tan üçün ye­ga­nə çı­xış yo­lu mü­ha­ri­bə­dən qaç­maq üçün kompro­mis­lə­rə get­mək­dir. Er­mə­ni po­li­to­loq Ste­pan Qri­qor­yan Serj Sar­kis­ya­nın Moskva sə­fə­ri­ni şərh edər­kən bu xü­sus­da bil­di­rir: "Seç­ki­dən son­ra Qa­ra­bağ­la bağ­lı gü­zəşt mə­sə­lə­si qa­çıl­maz­dır". Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, Moskva­da Qa­ra­bağ­la bağ­lı səs­lə­nən bir­gə bə­ya­nat Ru­si­ya­nın Er­mə­nis­ta­nın ha­zır­kı ha­ki­miy­yə­ti­ni dəs­tək­lə­di­yi­ni gös­tə­rir: "Məq­səd ha­ki­miy­yə­tin ap­re­lin 2-də ke­çi­ri­lə­cək par­la­ment seç­ki­lə­rin­də qa­lib gəl­mə­si­ni tə­min et­mək­dir. He­sab edi­rəm ki, Ru­si­ya in­di hə­lə­lik Er­mə­nis­ta­nın da­xi­li si­ya­sə­ti­nə qa­rış­ma­ya­caq. Çün­ki Er­mə­nis­tan­da is­tə­ni­lən ha­ki­miy­yət Moskva ilə iş­lə­yə­cək. La­kin bir­gə bə­ya­nat­dan be­lə nə­ti­cə çı­xar­maq olar ki, Ru­si­ya­nın dəs­tə­yi seç­ki­lə­rin ge­di­şa­tın­da prob­lem­lər­lə qar­şı­la­şan ha­ki­miy­yə­tə la­zım­dır. Am­ma tək­cə Moskva­nın yox, Brüs­se­lin də dəs­tə­yi la­zım­dır. Sar­kis­yan sə­fər­lə­ri ilə gös­tər­mək is­tə­yir ki, Ru­si­ya, Av­ro­pa Bir­li­yi və NA­TO onu dəs­tək­lə­yir".

Ste­pan Qri­qor­yan qeyd edib ki, Moskva­da Qa­ra­bağ­la bağ­lı səs­lə­nən bir­gə bə­ya­nat Ru­si­ya­nın möv­qe­yi­ni əks et­dir­mir: "Bu­nu bü­tün mə­su­liy­yət­lə de­yə bi­lə­rəm. Mi­sal üçün, Ru­si­ya ATƏT-in Minsk Qru­pu for­ma­tı­nı əhə­miy­yət­li he­sab et­di­yi ki­mi, üç­tə­rəf­li for­ma­tı - Ru­si­ya, Er­mə­nis­tan və Azər­bay­ca­nı da də­yər­lən­di­rir. Ha­ki­miy­yət seç­ki­lər za­ma­nı o ar­qu­mentdən is­ti­fa­də edə­cək ki, Ru­si­ya "bi­zim is­tə­yi­mi­zi de­yir". Sar­kis­yan Moskva­da və­ziy­yə­tin cid­di ol­du­ğu­nu de­yib. Mən göz­lə­yir­dim ki, ha­ki­miy­yət bu də­fə Ru­si­ya­ya nə­sə gü­zəş­tə ge­də­cək. La­kin bu ol­ma­dı. Bu o de­mək­dir ki, hər şey ra­zı­laş­dı­rı­lıb. Moskva Er­mə­nis­tan­da ha­ki­miy­yə­tə qar­şı hay-küy ol­ma­ma­sı üçün İrə­van­dan heç nə tə­ləb et­mə­di. Göz­lə­mə­li­yik ki, seç­ki­lər­dən son­ra han­sı gü­zəştlər ola­caq. Bu həm Ru­si­ya­nın is­tə­yi, həm də Qa­ra­bağ­la bağ­lı ola bi­lər. Seç­ki­dən son­ra cid­di pro­ses­lər ola­caq". Be­lə­lik­lə, re­al və­ziy­yət gös­tə­rir ki, Er­mə­nis­tan Qa­ra­bağ mə­sə­lə­sin­də tək­lə­nir. İn­di düş­mən tə­rəf bun­dan nə­ti­cə çı­xar­ma­sa, sta­tus-kvo­nun də­yiş­mə­si is­ti­qa­mə­tin­də ad­dım at­ma­sa, mü­ha­ri­bə qa­çıl­maz ola­caq.

Ta­hir TA­ĞI­YEV