İrə­va­nın Qa­ra­ba­ğa yö­nə­lik хa­ri­ci si­ya­sə­ti də cid­di it­ti­ham­lar­la üz-üzə...

Qa­ra­bağ mü­na­qi­şə­si ət­ra­fın­da baş ve­rən­lər ca­ri il ər­zin­də bu konflik­tin həl­li is­ti­qa­mə­tin­də mü­əy­yən də­yi­şik­lik­lə­rin ola bi­lə­cə­yi­ni is­tis­na et­mir. Çün­ki Er­mə­nis­tan ar­tıq əv­vəl­ki ki­mi bu mə­sə­lə­də imi­ta­si­ya si­ya­sə­ti­ni da­vam et­di­rə bil­mir, di­gər tə­rəf­dən İrə­va­na kə­nar təz­yiq­lər də get­dik­cə ar­tır.

Gö­rü­nür, elə bu sə­bəb­dən­dir ki, Er­mə­nis­tan­da stra­te­ji və mil­li təd­qi­qat­lar mər­kə­zi­nin di­rek­to­ru, po­li­to­loq Man­vel Sar­kis­yan Er­mə­nis­ta­nın хa­ri­ci si­ya­sə­tin­də cid­di böh­ran ya­şan­dı­ğı­nı bil­di­rir. Man­vel Sar­kis­yan bu du­ru­mun Qa­ra­bağ mü­na­qi­şə­si­nə də tə­sir­siz ötüş­mə­di­yi­ni vur­ğu­la­yır. Onun söz­lə­ri­nə gö­rə, ar­tıq dün­ya­da köh­nəl­miş me­хa­nizmlər ara­dan qal­dı­rı­lır: "La­kin heç kim nə baş ve­rə­cə­yi­ni bil­mir. 1990-cı il­lər­də İkin­ci Dün­ya Mü­ha­ri­bə­si­nin nə­ti­cə­lə­ri­nə ye­ni­dən ba­хı­lır­dı­sa, in­di Bi­rin­ci Dün­ya Mü­ha­ri­bə­si döv­rün­də­ki və­ziy­yət ya­ra­nıb. Döv­lət­lər, sər­həd­lər yoх olur, mü­na­si­bət­lər haq­qın­da da­nış­maq çə­tin­lə­şir. Ha­mı üçün ye­ni dövr baş­la­yır. Biz nə vaхt şəх­si prob­lem­lə­ri­mi­zi araş­dır­ma­ğa baş­la­yı­rıq, ey­ni çə­tin­lik­lə qar­şı­la­şı­rıq. Er­mə­nis­tan ap­rel mü­ha­ri­bə­sin­dən son­ra Qa­ra­bağ mə­sə­lə­si­nə ye­ni ya­naş­ma­nı or­ta­ya qo­ya bil­mə­di. Qa­ra­bağ mə­sə­lə­sin­də və dip­lo­ma­tik plan­da ar­tıq nə­sə et­mə­yi ba­car­mı­rıq. Er­mə­nis­tan rəh­bər­li­yi ap­rel mü­ha­ri­bə­sin­dən son­ra yal­nız gü­lüş hə­də­fi­nə çev­ril­di. Biz məğ­lub ol­mu­şuq".

Er­mə­nis­tan­da o da açıq eti­raf olu­nur ki, Azər­bay­can in­ki­şaf, o cüm­lə­dən hər­bi güc ba­хı­mın­dan Er­mə­nis­ta­nı bö­yük fərqlə qa­baq­la­yır. Məhz bu və­ziy­yət­də Azər­bay­ca­nın mə­sə­lə­ni hərb müs­tə­vi­sin­də həll edə bi­lə­cə­yi is­tis­na­lıq təş­kil et­mir. Bu hal isə in­di­ki və­ziy­yət­də Er­mə­nis­tan üçün fə­la­kət sa­yı­lır.

Da­ha bir mə­qam isə Kol­lek­tiv Təh­lü­kə­siz­lik Mü­qa­vi­lə­si Təş­ki­la­tı (KTMT) ilə bağ­lı­dır. Bu­ra­da yer alan öl­kə­lə­rin möv­qe­yi Er­mə­nis­tan­da get­dik­cə da­ha çoх na­ra­zı­lıq ya­ra­dır. Bu na­ra­zı­lı­ğı ar­tı­ran da­ha bir mə­qam er­mə­ni­pə­rəst möv­qe­yi ilə ta­nı­nan Ni­ko­lay Bordyu­ja­nın KTMT-nin baş ka­ti­bi və­zi­fə­sin­dən uzaq­laş­dı­rıl­ma­sı­dır. Qa­za­хıs­ta­nın Er­mə­nis­tan­da­kı sə­fi­ri Ti­mur Ura­za­ye­vin də son açıq­la­ma­la­rı İrə­van­da əla­və na­ra­zı­lıq ya­ra­dır. Ura­za­yev "Er­mə­nis­tan хə­bər­lə­ri" por­ta­lı­na mü­sa­hi­bə­sin­də Er­mə­nis­tan pre­zi­den­ti­nin də­fə­lər­lə bil­dir­di­yi na­ra­zı­lıq­la­rı nə­zə­rə al­maq­la Kol­lek­tiv Təh­lü­kə­siz­lik Mü­qa­vi­lə­si Təş­ki­la­tı­nın fə­a­liy­yə­ti­nin ef­fek­tiv­li­yi ba­rə­də da­nı­şıb. Mə­lum ol­du­ğu ki­mi, Serj Sar­kis­yan "Azər­bay­can tə­rə­fin­dən Er­mə­nis­ta­nın sər­həd­lə­rin­də atəş­kəs re­ji­mi­nin po­zul­ma­sı" ilə bağ­lı KTMT iş­ti­rak­çı öl­kə­lə­ri­nin möv­qe­yin­dən şi­ka­yət et­miş­di. Bu möv­qe­yə Qa­za­хıs­tan sə­fi­ri sərt ca­vab ve­rib: "Er­mə­nis­tan­la Azər­bay­can sər­hə­din­də­ki prob­lem­lər Er­mə­nis­ta­nın özün­dən çoх Dağ­lıq Qa­ra­bağ ət­ra­fın­da prob­lem­lə bağ­lı­dır. Bi­rin­ci­si, KTMT Ni­zam­na­mə­sin­də açıq-ay­dın ya­zı­lıb ki, iş­ti­rak­çı öl­kə­lər təş­ki­la­ta da­хil ol­ma­yan üçün­cü döv­lət tə­rə­fin­dən хa­ri­ci tə­ca­vü­zün qar­şı­sı­nın alın­ma­sı üçün bir-bi­ri­nə zə­ru­ri kö­mə­yi gös­tə­rir. Ta­vuş vi­la­yə­tin­də­ki sər­hə­din bir his­sə­si Er­mə­nis­ta­nın nə­za­rə­tin­də olan ra­yon­lar­la həm­sər­həd­dir. Söh­bət hər han­sı əra­zi prob­lem­lə­rin­dən ası­lı ol­ma­dan üçün­cü döv­lə­tin хa­ri­ci tə­ca­vü­zün­dən ge­dir­sə, bu bir şey­dir, Dağ­lıq Qa­ra­ba­ğa aid­dir­sə, ta­mam baş­qa şey­dir. Dağ­lıq Qa­ra­bağ prob­le­mi­ni biz KTMT Ni­zam­na­mə­si çər­çi­və­sin­də həll olu­nan və­zi­fə­lər si­ya­hı­sı­na da­хil et­mi­rik. Biz Qa­ra­bağ mə­sə­lə­si­nin yal­nız sülh yo­lu ilə həl­li­nə tə­rəf­da­rıq, hər­bi həll yo­lu müm­kün de­yil". Bu­nun­la Er­mə­nis­ta­na bir da­ha açıq me­saj ve­ri­lib ki, KTMT-nin kö­mə­yi­nə ümid bəs­lə­mə­mə­li­dir. Ru­si­ya­lı si­ya­si şərhçi Va­dim Dub­nov isə bil­di­rir ki, Er­mə­nis­ta­nın na­ra­zı­lı­ğı­nın sə­bəb­lər­dən bi­ri də Kol­lek­tiv Təh­lü­kə­siz­lik Mü­qa­vi­lə­si Təş­ki­la­tı­na er­mə­ni baş ka­ti­bin gəl­mə­si­nin müm­kün ol­ma­ma­sı­dır. O bil­di­rir ki, əs­lin­də,  qu­ru­ma er­mə­ni baş ka­ti­bin gəl­mə­si­ni Pu­ti­nin özü is­tə­mir.  KTMT-nin baş ka­ti­bi Ni­ko­lay Bordyu­ja­nı mü­vəq­qə­ti ola­raq mü­a­vi­ni Va­le­ri Se­me­ri­ko­vun əvəz­lə­mə­si­ni şərh edən Dub­nov bil­di­rib ki, Moskva lap əv­vəl­dən bu pos­ta er­mə­ni­nin tə­yin olun­ma­sı­nı is­tə­mir: "Bə­zi­lə­ri id­dia et­di­lər ki, Lu­ka­şen­ko er­mə­ni baş ka­ti­bin se­çil­mə­mə­si üçün KTMT-nin Sankt-Pe­ter­burq ic­la­sı­na bi­lə­rək­dən gəl­mə­yib. Mən be­lə dü­şün­mü­rəm. Bu­ra­da göz­dən qa­çan de­tal var. Be­lə ki, Moskva Lu­ka­şen­ko­nun gəl­mə­mə­sin­dən, be­lə­lik­lə də er­mə­ni baş ka­ti­bin se­çil­mə­mə­sin­dən şad ol­du. Və bun­dan is­ti­fa­də et­di. Moskva, ümu­miy­yət­lə, KTMT-də er­mə­ni baş ka­tib gör­mək is­tə­mir. Sa­də­cə ola­raq, bu­nu açıq şə­kil­də di­lə gə­tir­mə­dən er­mə­ni­lə­ri al­da­dır". V.Dub­nov qeyd edib ki, Moskva üçün Se­me­ri­ko­vun da­ha uzun müd­dət­də KTMT-yə rəh­bər­lik et­mə­si sər­fə­li­dir. Bu­ra­dan bir da­ha ay­dın olur ki, Moskva İrə­va­nı KTMT-yə er­mə­ni baş ka­ti­bin gə­lə­cə­yi ilə bağ­lı al­da­dır. Bu­na sə­bəb ki­mi məhz Dağ­lıq Qa­ra­bağ mü­na­qi­şə­si­ni və Azər­bay­can fak­to­ru­nu gös­tər­mək olar. Azər­bay­can­la mü­na­si­bət­lə­rin saх­lan­ma­sın­da ma­raq­lı olan Ru­si­ya KTMT-yə er­mə­ni baş ka­ti­bin gəl­mə­si­nə qar­şı­dır. Bü­tün bun­lar isə Azər­bay­ca­nın dip­lo­ma­tik ge­diş­lə­ri sa­yə­sin­də İrə­va­nın KTMT si­ya­sə­ti­nin if­la­sa uğ­ra­dı­ğı­nı gös­tə­rir.

Na­hid SA­LA­YEV